Hoe werken gedekte obligaties?

Stap 1

Onderpand

In Nederland is het principe van onderpand of dekking het meest duidelijk uitgewerkt in de woonhypotheek. De bank verstrekt een lening om een woning te kopen en de woningbezitter, de hypotheekgever, geeft zijn woning als onderpand aan de bank, zodat deze zekerheid (een claim) heeft als de woningbezitter niet aan zijn aflossing- en renteverplichtingen voldoet. Hypotheeknemers of -banken kunnen op hun beurt in de financiële markten leningen uitgeven met de garantie van een portefeuille van activa als onderpand. Dit zijn de zogeheten covered bonds (gedekte obligaties). Het is denkbaar dat ook andere objecten die onderdeel zijn van een lening, zoals boten, als onderpand voor covered bonds worden gebruikt, of zelfs staatsleningen van overheden die dekkingsverplichtingen met elkaar hebben afgesproken. De grotere zekerheid in vergelijking met leningen zonder onderpand, zorgt voor een hogere kredietstatus er houdt in dat de lening een lagere rente (coupon) draagt.

Stap 2

Mate van zekerheid

De bank die de covered bonds uitgeeft dient die zekerheid te bewaken. Dit kan gebeuren door de bank zelf, via een juridisch aparte organisatie binnen de bank, of door het oprichten van een aparte rechtspersoon die dan ook de covered bonds kan uitgeven. Deze moet de kwaliteit van de portefeuille van activa dan wel zeer frequent (zelfs dagelijks) controleren. Als blijkt dat de kwaliteit van het onderpand is verslechterd, moet er beter onderpand worden aangeboden. Is het onderpand afgelost, dan moet er nieuw onderpand van dezelfde kwaliteit komen.

Op deze controle wordt onafhankelijk toezicht gehouden. Er is bijna nooit sprake geweest van wanbetaling, maar mocht een bank toch insolvabel worden, dan bieden de kwalitatief op peil gebleven portefeuille aan activa en omleiding van de betalingen aan de bank naar een daarvoor apart benoemde trustee, als het ware de garantie dat de rentebetaling en aflossing van de covered-bondlening doorgaan. Het is echter nooit zeker dat de betaling uiteindelijk volledig zal zijn, want jaren na de wanbetaling kan blijken dat de portefeuille toch onvoldoende middelen heeft. In dat geval worden de houders voor het restant gewone schuldeisers van de bank.

Stap 3

Meerdere vormen

Bij mortgage backed securities (MBS), ook wel collateral debt obligations (CDO’s) genoemd, heeft de bank geen vergelijkbare verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de portefeuille. De speciaal opgerichte organisatie die de portefeuille in bezit krijgt, het ‘special purpose vehicle’, heeft veel minder bevoegdheden dan bij covered bonds het geval is. Dit betekent dat slechte hypotheken in de portefeuille niet per se worden vervangen door betere. Deze MBS (of in het algemeen ABS, met onder meer autoleningen, creditcardbetalingen en persoonlijke leningen als onderpand) waren een belangrijke oorzaak van de financiële crisis in 2008. Ze bestonden uit een mix van schuld met een hoge en lagere kredietstatus, maar werden soms met een bovengemiddelde kredietstatus ‘bekroond’. Deze dubieuze en intransparante werkwijze leidde tot grote onzekerheid toen er problemen ontstonden binnen het financiële systeem. Als gevolg van de huizencrisis werden de onderpanden minder waard, waardoor instellingen die elkaar krediet hadden gegeven, elkaar ineens niet meer vertrouwden. Het financiële systeem zou zijn stilgevallen als de centrale banken niet gecoördineerd liquiditeiten aan banken beschikbaar hadden gesteld om aan al hun betaalverplichtingen te voldoen.

ECB, Covered bonds en ABS

De ECB koopt via haar QE-programma voor monetaire verruiming in de markt covered bonds en ABS. De aankoop zou financiële partijen voldoende liquiditeit moeten geven om krediet te verstrekken waardoor de economie sneller (en met meer inflatie) kan gaan groeien. Tot 12 juni 2015 had de ECB voor €90 mrd aan gedekte obligaties en voor €8 mrd aan ABS gekocht. Met deze vraag ondersteunt zij de koersvorming van deze producten.

Lees ook: Welke kenmerken hebben coco’s?

Lees verder in het Dossier Educatie