Stresstest neemt spanning niet weg

De resultaten van de stresstest die de Europese Bankenautoriteit (EBA) eind juli bekend maakte, verschillen in een belangrijk opzicht van de eerdere keren dat de banksector onder de loep is genomen. In tegenstelling tot voorgaande testen was er deze keer geen enkele bank die verplicht extra vermogen moest aantrekken om de kapitaalbuffer te verstevigen. Dat zegt echter meer over de insteek van de test dan over de gezondheid van de Europese banksector. Deze keer knoopte de ECB geen harde consequenties aan de uitkomst, zodat het niet een kwestie was van slagen of zakken. De test is meer een tussenmeting op weg naar de harde eis onder regelgeving Basel III dat banken vanaf 2019 een kapitaalbuffer (Core Tier 1 Ratio, kortweg CET1) van minimaal 7% moeten hebben. Voor veel grote banken ligt dat percentage vaak nog een stuk hoger.

Er is behoorlijk wat kritiek op de stresstest. Allereerst is het natuurlijk vreemd dat er geen harde consequenties zijn verbonden aan de uitkomst. Dat is niet nodig voor de partijen die er het slechtst voorstaan, aangezien die al enige tijd hard bezig zijn om de kapitaalpositie te versterken. Het beste voorbeeld is het Italiaanse Monte dei Paschi di Siena. In het meest negatieve scenario van de EBA – met een langdurige recessie en scherp dalende rente-inkomsten – zou de CET1 in 2018 uitkomen op –2,2%. De bank heeft een reddingsplan van €5 mrd opgesteld om slechte leningen door te verkopen en om nieuw kapitaal aan te trekken. Voorlopig is dat vooral goed nieuws voor zakenbanken, die naar verluidt €250 mln aan adviesvergoeding opstrijken. Aan eerdere reddingsoperaties van de Italiaanse bank hielden deze partijen al ruim €400 mln over. Door een harde lijn te trekken en de lat net wat hoger te leggen zou er een goede stimulans komen voor banken die de test met de hakken over de sloot halen om toch extra maatregelen te nemen.

Deutsche Bank zegt tot 2019 op eigen kracht €7 mrd te kunnen toevoegen aan de kapitaalreserves

Een goed voorbeeld van een dergelijke partij is Deutsche Bank. In het meest negatieve scenario zou de bank een CET1 van 7,8% hebben. De vorig jaar aangetreden topman John Cryan stelde beleggers gerust met belofte dat de bank in de periode tot 2019 op eigen kracht €7 mrd kan toevoegen aan de kapitaalreserves. Door de lastige marktomstandigheden met een zeer lage rente en de lopende rechtszaken is de kans klein dat Cryan daar daadwerkelijk in slaagt. Aan de andere kant moet Deutsche Bank als een van de sleutelspelers in de financiële branche wel weer een relatief grote buffer aanhouden. Begin 2019 moet de CET1 op 12,25% liggen. De combinatie van de sleutelrol binnen de sector en de magere buffer was eind juni voor het IMF aanleiding om Deutsche Bank te omschrijven als het grootste systeemrisico in het bankensysteem.

Negatieve rente
Een ander punt van kritiek is dat de stresstest vooral een theoretische exercitie is waarin de impact van veranderende marktomstandigheden onvoldoende wordt meegenomen. Deze keer was er in tegenstelling tot eerdere tests aandacht voor gedragsrisico, dat kan leiden tot boetes en juridische kosten. Er werd echter geen rekening gehouden met een scenario met een negatieve rente, zoals in een recente Amerikaanse stresstest wel werd gedaan. Daar komt bij dat het lastiger wordt voor een bank om nieuw kapitaal aan te trekken naarmate de spanning op financiële markten toeneemt.

Verschillende economen pleiten dan ook voor een andere meetmethode zoals de zogeheten SRISK-aanpak, die ontwikkeld is via een samenwerking van NYU Stern School of Business met University-la-Neuve. Bij het model wordt gekeken hoeveel vermogen een bank moet aantrekken om de kapitaalratio’s op peil te houden. Omdat de opbrengst bij een gedwongen verkoop van activiteiten in een turbulente markt flink laag ligt, wordt met deze methode beter duidelijk waar de gaten in een balans kunnen ontstaan en hoe groot die kunnen worden. Tot slot zou de ECB zich moeten afvragen of er niet veel te veel aandacht uitgaat naar de verkeerde zaken. Behalve naar de solvabiliteit zou er meer gekeken moeten worden naar de houdbaarheid van het verdienmodel. Europa is per slot van rekening meer gebaat bij banken die op de lange termijn economisch levensvatbaar zijn dan bij banken waarvan de toezichthouder ongeveer weet hoeveel geld er nodig is om ze in moeilijke tijden overeind te houden.

Lees ook: Beurs en Economie: onder het nulpunt