‘Een enorm deel van de Nederlanders is pensioen-bewusteloos’

De pensioensector is veel in het nieuws door de gedaalde dekkingsgraad, de invloed van de lage rente en de ontwikkelingen op de aandelenmarkt. PFZW heeft de afgelopen decennia een gemiddeld rendement behaald van meer dan 8% en betaalt gemiddeld drie tot vier maal de inleg uit aan haar deelnemers. Dat roept de vraag op waar de grootste knelpunten zitten voor pensioenfondsen. Een gesprek met Peter Borgdorff, directeur van het Pensioenfonds Zorg en Welzijn Waar ligt momenteel uw grootste uitdaging? ‘We moeten beter ons best doen om mensen financieel bewust te maken. Uit ons meest recente onderzoek komt naar voren dat 80% pensioen-onbewust, of in mijn woorden: pensioen-bewusteloos is. Ze nemen simpelweg onze boodschap niet aan, hoe duidelijk en toegankelijk wij die ook presenteren. Onze grootste uitdaging voor de toekomst is dan ook niet om goed te beleggen of om een bestendige portefeuille op te bouwen. Dat kunnen we wel. Het is nu zaak om de mensen voor wie we dat doen te bereiken. We zijn daarvoor net gestart met een campagne. Dat is uniek, aangezien er nog bijna nooit een pensioenfonds reclame heeft gemaakt voor zichzelf. Het gaat ons dan vooral om het bereiken van de 850.000 mensen die geen idee hebben dat wij verantwoordelijk zijn voor hun pensioenopbouw.’ Waarom interesseren mensen zich zo weinig voor hun pensioen? ‘Voor mensen die nog middenin hun loopbaan zitten, roept pensioen de associatie op met oud zijn, stoppen met werken en ziekte. Het gaat over een fase in je leven waar je liever niet over nadenkt en die bovendien nog heel ver weg is. Daar komt bij dat mensen over het algemeen heel slechte voorspellers zijn. Je weet niet eens zeker of je morgenavond wel veilig thuis komt. Waarom zou je je dan druk maken over iets dat enorm veel verder in de toekomst ligt? Als mensen zich al druk maken over het pensioen, is dat vooral vanuit een gevoel van onrechtvaardigheid. Jongeren zijn bang dat de pensioenpot leeg is op het moment dat zij stoppen met werken, terwijl ouderen het gevoel hebben dat ze veel meer hebben afgedragen dan dat ze aan pensioenuitkeringen ontvangen. Dat is allebei niet waar. Het vermogen van Pensioenfonds Zorg en Welzijn is zo’n €180 mrd en dat groeit nog steeds. Het is echt niet zo dat daar plotseling niets van over is. Ieder heeft zijn eigen aanspraak. We hebben sinds begin jaren 70 een rendement behaald van meer dan 8% per jaar. Toen ik in 2002 aan de slag ging in de pensioensector, stonden de fondsen in hoog aanzien. Meer dan 70% van de Nederlandse bevolking had vertrouwen in de pensioenbranche, terwijl dat voor de overheid slechts 25% was. Tegenwoordig ligt het vertrouwen in pensioenfondsen nog lager dan dat in de overheid. Daar is geen aanwijsbare reden voor. Heel hoge beloningen komen in onze sector nauwelijks voor en we betalen gemiddeld drie tot vier keer de inleg uit aan onze deelnemers.’

Peter Borgdorff
Directeur Pensioenfonds Zorg en Welzijn
2008 - heden	Directeur Pensioenfonds Zorg en Welzijn
2002-2008	Directeur Vereniging Bedrijfstak pensioenfondsen
1997 - 2002	Directeur VHP
1991 - 1997	Directeur Nederlands Bakkerij Centrum
1953	Geboren te Gorinchem

Veel particuliere beleggers zouden enorm blij zijn als hun investering op de lange termijn zo groeide. Wat kan deze groep van uw aanpak en technieken leren? 'Als pensioenfonds kiezen wij voor een saai en zeker beleggingsbeleid. Daarbinnen is weinig ruimte om met allerlei zaken te experimenteren. Het relatief hoge rendement is vooral te danken aan de wijze waarop we in de jaren negentig de portefeuille meer zijn gaan diversificeren. Aanvankelijk waren we volledig belegd in vastrentende waarden. Stapsgewijs zijn daar aandelen, onroerend goed en private equity bij gekomen. We kiezen altijd positie vanuit ons langetermijn-perspectief. Je zult ons dan ook niet zien proberen om een private equity-investering alweer na een paar jaar te verkopen. Een ander segment dat goed bij onze beleggingsstijl past zijn infrastructuurinvesteringen. Aan het begin kost dat veel geld en levert het niets op, maar als het eenmaal gaat renderen ontvang je over een lange periode een mooie inkomstenstroom. We hebben onder meer in de A12 geïnvesteerd en in de nieuwe zeesluis bij IJmuiden. Juist in dit soort illiquide markten kunnen we het meeste geld verdienen, maar voor particuliere beleggers zijn die nauwelijks toegankelijk. De kostenstructuur ligt al relatief hoog en dat wordt alleen maar nog meer als er nog een professionele partij tussen gaat zitten die deze markt voor partijen met een wat kleiner vermogen toegankelijk maakt. Die kosten zijn een steeds belangrijkere factor geworden naarmate de rendementen lager liggen. Voor het aandelengedeelte van onze portefeuille kiezen wij er dan ook voor om de samenstelling te volgen van een heel brede aandelenindex – met uitsluiting van verschillende sectoren waarbij we ons niet prettig voelen. Zo maken we geen kosten omdat we proberen de markt te verslaan. Maar heeft een pensioenfonds eigenlijk wel enige ruimte om dat soort keuzes te maken? 'We hebben meer beweegruimte dan je op basis van de berichtgeving zou verwachten. Het enige dat we niet mogen, is het verhogen van het risicoprofiel op het moment dat onze dekkingsgraad onvoldoende is. Momenteel bestaat onze portefeuille voor 70% uit zakelijke waarden en voor 30% uit vastrentende producten. De weging in het eerstgenoemde segment mag dus niet worden verhoogd. Een ander voorbeeld is dat ons beleid is om 30% van het renterisico af te dekken. Bij de huidige, lage rentestand zou je je kunnen afvragen hoe zinvol dat is. Maar omdat we niet meer risico mogen nemen, kan dat alleen als we in een ander gedeelte van de portefeuille wat risico afbouwen.’ U had het net al over het uitsluiten van verschillende bedrijven. Kunnen we concluderen dat ESG-beleid (aandacht voor milieu- en sociale facoren, red.) voor pensioenfondsen steeds belangrijker wordt? ‘Onze filosofie is dat we pensioen willen uitbetalen in een leefbare wereld. Wat heb je aan een goed pensioen als je bij wijze van spreken niet meer zonder ademhalingsapparatuur naar buiten kunt? Ons ESG-beleid heeft verschillende kanten. Wij investeren bijvoorbeeld veel energie in engagement, waarbij we in gesprek gaan met bedrijven om ze te bewegen een meer duurzame koers in te zetten. De laatste tijd worden die gesprekken heel sterk ingestoken op het halveren van de CO2-uitstoot in de periode tot 2020. Daarnaast willen we beleggen in bedrijven die actief bijdragen aan een beter leefbare wereld. Dit zijn zogeheten impact-beleggingen en we willen ons belang daarin verviervoudigen tot €20 mrd tussen 2013 en 2020. We voeren al lange tijd een uitsluitingsbeleid, waarbij we onder meer producenten van kernwapens, biologische wapens en tabaksconcerns in de ban doen. Uiteraard kijken we ook wat de impact van die keuzes is op het rendement. Het merendeel van de onderzoeken wijst uit dat er in dit opzicht geen verschil is tussen duurzaam beleggen en de traditionele aanpak. Zelf ben ik ervan overtuigd dat een bedrijf dat bijdraagt aan een leefbare wereld op de lange termijn meer stabiliteit heeft en daarom een beter langjarig rendement laat zien. Het invullen van het ESG-beleid is overigens minder makkelijk dan je zou denken. Als je er bijvoorbeeld voor kiest om je heel sterk te maken tegen kinderarbeid, loop je het risico dat die kinderen dan veroordeeld raken tot de prostitutie of drugshandel. Je komt voor lastige keuzes te staan. Wij proberen de dilemma’s te benaderen door ze zo dicht mogelijk bij de mensen voor wie we het doen te brengen. Vanuit dit perspectief zal bijvoorbeeld een metaalfonds niet snel de wapenindustrie mijden, aangezien die bedrijven belangrijke klanten zijn van de werkgevers. Het ESG-beleid van een pensioenfonds moet passen bij wat de eigen deelnemers willen.’ [su_box title="Maak kans op vrijkaarten voor het congres Grip op je Vermogen" style="soft" box_color="#27242b" title_color="#ffffff" radius="1"]Op 7 oktober wordt de tiende editie van het congres Grip op je Vermogen gehouden. Peter Borgdorff is een van de topsprekers. Ter gelegenheid van het jubileum ontvangen 25 Beleggers Belangen-lezers twee gratis entreekaarten (t.w.v. € 55). Wees er snel bij en schrijf u in voor de vrijkaarten. Ga naar: beleggersbelangen.nl/gripopjevermogen/[/su_box]  

Lees ook: Coen Teulings: ‘De lage rente is niet de schuld van de ECB’

De pensioensector is veel in het nieuws door de gedaalde dekkingsgraad, de invloed van de lage rente en de ontwikkelingen op de aandelenmarkt. PFZW heeft de afgelopen decennia een gemiddeld rendement behaald van meer dan 8% en betaalt gemiddeld drie tot vier maal de inleg uit aan haar deelnemers. Dat roept de vraag op waar de grootste knelpunten zitten voor pensioenfondsen. Een gesprek met Peter Borgdorff, directeur van het Pensioenfonds Zorg en Welzijn

Waar ligt momenteel uw grootste uitdaging?
‘We moeten beter ons best doen om mensen financieel bewust te maken. Uit ons meest recente onderzoek komt naar voren dat 80% pensioen-onbewust, of in mijn woorden: pensioen-bewusteloos is. Ze nemen simpelweg onze boodschap niet aan, hoe duidelijk en toegankelijk wij die ook presenteren. Onze grootste uitdaging voor de toekomst is dan ook niet om goed te beleggen of om een bestendige portefeuille op te bouwen. Dat kunnen we wel. Het is nu zaak om de mensen voor wie we dat doen te bereiken. We zijn daarvoor net gestart met een campagne. Dat is uniek, aangezien er nog bijna nooit een pensioenfonds reclame heeft gemaakt voor zichzelf. Het gaat ons dan vooral om het bereiken van de 850.000 mensen die geen idee hebben dat wij verantwoordelijk zijn voor hun pensioenopbouw.’

Waarom interesseren mensen zich zo weinig voor hun pensioen?
‘Voor mensen die nog middenin hun loopbaan zitten, roept pensioen de associatie op met oud zijn, stoppen met werken en ziekte. Het gaat over een fase in je leven waar je liever niet over nadenkt en die bovendien nog heel ver weg is. Daar komt bij dat mensen over het algemeen heel slechte voorspellers zijn. Je weet niet eens zeker of je morgenavond wel veilig thuis komt. Waarom zou je je dan druk maken over iets dat enorm veel verder in de toekomst ligt? Als mensen zich al druk maken over het pensioen, is dat vooral vanuit een gevoel van onrechtvaardigheid. Jongeren zijn bang dat de pensioenpot leeg is op het moment dat zij stoppen met werken, terwijl ouderen het gevoel hebben dat ze veel meer hebben afgedragen dan dat ze aan pensioenuitkeringen ontvangen. Dat is allebei niet waar. Het vermogen van Pensioenfonds Zorg en Welzijn is zo’n €180 mrd en dat groeit nog steeds. Het is echt niet zo dat daar plotseling niets van over is.

Ieder heeft zijn eigen aanspraak. We hebben sinds begin jaren 70 een rendement behaald van meer dan 8% per jaar. Toen ik in 2002 aan de slag ging in de pensioensector, stonden de fondsen in hoog aanzien. Meer dan 70% van de Nederlandse bevolking had vertrouwen in de pensioenbranche, terwijl dat voor de overheid slechts 25% was. Tegenwoordig ligt het vertrouwen in pensioenfondsen nog lager dan dat in de overheid. Daar is geen aanwijsbare reden voor. Heel hoge beloningen komen in onze sector nauwelijks voor en we betalen gemiddeld drie tot vier keer de inleg uit aan onze deelnemers.’

Peter Borgdorff
Directeur Pensioenfonds Zorg en Welzijn
2008 – heden	Directeur Pensioenfonds Zorg en Welzijn
2002-2008	Directeur Vereniging Bedrijfstak pensioenfondsen
1997 – 2002	Directeur VHP
1991 – 1997	Directeur Nederlands Bakkerij Centrum
1953	Geboren te Gorinchem

Veel particuliere beleggers zouden enorm blij zijn als hun investering op de lange termijn zo groeide. Wat kan deze groep van uw aanpak en technieken leren?
‘Als pensioenfonds kiezen wij voor een saai en zeker beleggingsbeleid. Daarbinnen is weinig ruimte om met allerlei zaken te experimenteren. Het relatief hoge rendement is vooral te danken aan de wijze waarop we in de jaren negentig de portefeuille meer zijn gaan diversificeren. Aanvankelijk waren we volledig belegd in vastrentende waarden. Stapsgewijs zijn daar aandelen, onroerend goed en private equity bij gekomen. We kiezen altijd positie vanuit ons langetermijn-perspectief. Je zult ons dan ook niet zien proberen om een private equity-investering alweer na een paar jaar te verkopen.

Een ander segment dat goed bij onze beleggingsstijl past zijn infrastructuurinvesteringen. Aan het begin kost dat veel geld en levert het niets op, maar als het eenmaal gaat renderen ontvang je over een lange periode een mooie inkomstenstroom. We hebben onder meer in de A12 geïnvesteerd en in de nieuwe zeesluis bij IJmuiden. Juist in dit soort illiquide markten kunnen we het meeste geld verdienen, maar voor particuliere beleggers zijn die nauwelijks toegankelijk. De kostenstructuur ligt al relatief hoog en dat wordt alleen maar nog meer als er nog een professionele partij tussen gaat zitten die deze markt voor partijen met een wat kleiner vermogen toegankelijk maakt. Die kosten zijn een steeds belangrijkere factor geworden naarmate de rendementen lager liggen. Voor het aandelengedeelte van onze portefeuille kiezen wij er dan ook voor om de samenstelling te volgen van een heel brede aandelenindex – met uitsluiting van verschillende sectoren waarbij we ons niet prettig voelen. Zo maken we geen kosten omdat we proberen de markt te verslaan.

Maar heeft een pensioenfonds eigenlijk wel enige ruimte om dat soort keuzes te maken?
‘We hebben meer beweegruimte dan je op basis van de berichtgeving zou verwachten. Het enige dat we niet mogen, is het verhogen van het risicoprofiel op het moment dat onze dekkingsgraad onvoldoende is. Momenteel bestaat onze portefeuille voor 70% uit zakelijke waarden en voor 30% uit vastrentende producten. De weging in het eerstgenoemde segment mag dus niet worden verhoogd. Een ander voorbeeld is dat ons beleid is om 30% van het renterisico af te dekken. Bij de huidige, lage rentestand zou je je kunnen afvragen hoe zinvol dat is. Maar omdat we niet meer risico mogen nemen, kan dat alleen als we in een ander gedeelte van de portefeuille wat risico afbouwen.’

U had het net al over het uitsluiten van verschillende bedrijven. Kunnen we concluderen dat ESG-beleid (aandacht voor milieu- en sociale facoren, red.) voor pensioenfondsen steeds belangrijker wordt?
‘Onze filosofie is dat we pensioen willen uitbetalen in een leefbare wereld. Wat heb je aan een goed pensioen als je bij wijze van spreken niet meer zonder ademhalingsapparatuur naar buiten kunt? Ons ESG-beleid heeft verschillende kanten. Wij investeren bijvoorbeeld veel energie in engagement, waarbij we in gesprek gaan met bedrijven om ze te bewegen een meer duurzame koers in te zetten. De laatste tijd worden die gesprekken heel sterk ingestoken op het halveren van de CO2-uitstoot in de periode tot 2020. Daarnaast willen we beleggen in bedrijven die actief bijdragen aan een beter leefbare wereld. Dit zijn zogeheten impact-beleggingen en we willen ons belang daarin verviervoudigen tot €20 mrd tussen 2013 en 2020. We voeren al lange tijd een uitsluitingsbeleid, waarbij we onder meer producenten van kernwapens, biologische wapens en tabaksconcerns in de ban doen.

Uiteraard kijken we ook wat de impact van die keuzes is op het rendement. Het merendeel van de onderzoeken wijst uit dat er in dit opzicht geen verschil is tussen duurzaam beleggen en de traditionele aanpak. Zelf ben ik ervan overtuigd dat een bedrijf dat bijdraagt aan een leefbare wereld op de lange termijn meer stabiliteit heeft en daarom een beter langjarig rendement laat zien. Het invullen van het ESG-beleid is overigens minder makkelijk dan je zou denken. Als je er bijvoorbeeld voor kiest om je heel sterk te maken tegen kinderarbeid, loop je het risico dat die kinderen dan veroordeeld raken tot de prostitutie of drugshandel. Je komt voor lastige keuzes te staan. Wij proberen de dilemma’s te benaderen door ze zo dicht mogelijk bij de mensen voor wie we het doen te brengen. Vanuit dit perspectief zal bijvoorbeeld een metaalfonds niet snel de wapenindustrie mijden, aangezien die bedrijven belangrijke klanten zijn van de werkgevers. Het ESG-beleid van een pensioenfonds moet passen bij wat de eigen deelnemers willen.’

 

Lees ook: Coen Teulings: ‘De lage rente is niet de schuld van de ECB’