Snurer blikt vooruit: Over dertig jaar
Waarom zijn wetenschappers zo bezorgd over de opwarming van de aarde? Het klimaat veranderde toch altijd al? Ja, maar de temperatuur op aarde steeg nog nooit zo snel als nu. Het klimaat kan veranderen door natuurlijke processen. Denk hierbij aan de verschillende bewegingen van de aarde om de zon. Verandering kan ook komen door menselijke factoren, zoals uitstoot van broeikasgassen.
Klimaatverandering
Het verbranden van fossiele brandstoffen en ontbossing van regenwouden draagt flink bij aan de hoeveelheid broeikasgas die vrijkomt. En daarmee aan de snelheid waarmee het klimaat verandert en de aarde opwarmt. Om de uitstoot van broeikasgassen te stoppen, werken ingenieurs aan alternatieve krachtbronnen. Maar de aanschaf van zonnepanelen of een elektrische auto alleen zullen de aarde niet redden. De mens zal ook efficiënter en duurzamer moeten omgaan met zijn grondstoffen.
De landbouwindustrie zal meer rendement moeten halen uit haar gewassen om bevolkingsgroei in Azië en Afrika te kunnen opvangen. In onze contreien staan architecten voor de uitdaging om de nadelige effecten van de stijgende zeespiegel op te vangen. Rond het Middellandse-Zeegebied stellen hittegolven en waterschaarste de deskundigen voor uitdagingen. Et cetera.
Vergrijzing
Als de levensverwachting toeneemt, lijkt het logisch dat je beroepsloopbaan ook langer wordt. Over dertig jaar is één op de zes mensen in Nederland ouder dan 65 jaar; nu is dat nog één op de tien. In Europa vergrijst de maatschappij minder sterk. Toch is tegen 2050 bijna één op de drie Europeanen drie ouder dan 65 jaar. Nu is dat niet eens één op de vijf. Dat stelt niet alleen pensioenfondsen voor grote problemen, maar ook zorgverzekeraars.
Indien de overheid de wettelijke pensioenleeftijd niet verder optrekt, krijg je vroeg of laat de situatie dat werknemers langer van hun pensioen zullen genieten dan zij effectief gewerkt hebben. Niet alleen beginnen mensen later met hun actieve loopbaan doordat het opleidingsniveau toeneemt, ook wisselen we vaker van werkgever en sabbaticals zijn geen bijzonderheid meer. Daarnaast plannen velen een loopbaanonderbreking in om een opleiding te doen. Eigenlijk zou de overheid die ‘studiepauze’ gelijk moeten stellen met zwangerschapsverlof. Want hierdoor verhoog je je kansen op de arbeidsmarkt, je zult langer kunnen doorwerken en je blijft (beter) bij met technologische ontwikkelingen.
Arbeidsmarkt
Wat de impact van innovatie op de arbeidsmarkt is, is een van de grote vraagtekens in de economische wetenschap. Gedurende een groot deel van de menselijke geschiedenis was er nauwelijks sprake van vooruitgang, maar in de voorbije dertig jaar ging het erg hard. En de verwachting is dat de impact van technologische ontwikkelingen in de komende dertig jaar nog groter zal zijn.
De tijd dat het woord ‘robot’ synoniem was met eenarmige machines in fabrieken, is al een poos voorbij. Tegenwoordig hebben robots de intelligentie van een peuter en de technologische ontwikkelingen op het gebied van kunstmatige intelligentie maakt dat ze rationele keuzes kunnen maken. Dat is niet alleen een punt van zorg bij zelfrijdende auto’s en drones, maar in zijn totaliteit: robots die zelf logische verbanden leggen, zouden in de toekomst kunnen denken: waarom moet ik het werk doen en krijgt de mens ervoor betaald? Het klinkt als fictie, maar het betekent wel dat de mens er zorg voor moet dragen dat zij de computer in bedwang houdt.
Financiële markten
Er is ogenschijnlijk sprake van een trendomkeer in de ontwikkeling van de langetermijnrente. In de Verenigde Staten is de trend al drie decennia lang dalend, maar de bodem van lijkt nu in zicht. Op termijn zijn rentestijgingen slecht voor de economische bedrijvigheid, want hierdoor stijgen de leenkosten, maar op de korte tot middellange termijn zijn ze een signaal dat het bruto binnenlands product toeneemt.
Normaal gesproken stijgen de rentevoeten als de economie groeit, maar wat is normaal? Om de gevolgen van de Grote Recessie te verzachten, verlaagden centrale banken de afgelopen jaren de basisrente drastisch. Omdat het effect van renteverlagingen te beperkt was, kochten zij op de secundaire markt obligaties op. Die maatregel had primair tot doel de geldhoeveelheid op peil te houden, maar had als neveneffect dat de lange rente naar extreem lage percentages daalde. Op basis van de huidige economische groei en kerninflatie zou in de Verenigde Staten de rente 3,5% moeten bedragen en 1,5% in Europa, in plaats van de 2,1% respectievelijk 0,4% van nu.
Het feit dat de rente nu zo laag is, heeft deels te maken met de inflatie. Tegelijkertijd rijst de vraag: waarom is de inflatie zo laag? Met de economie gaat het crescendo, getuige het werkloosheidcijfer. Het vermoeden bestaat dat technologische ontwikkelingen aan de basis liggen van het lage inflatiecijfer. Normaal gesproken is het zo dat krapte op de arbeidsmarkt voorafgaat aan looninflatie, maar dat is tot nog toe niet het geval. Het kan zijn dat die ontwikkeling zich nog moet voltrekken, maar het kan ook zijn dat de robotisering de onderhandelingspositie van werknemers en vakbonden ondermijnt. Want hoe je het ook wendt of keert: robots werken voor ons en stelen tegelijkertijd ons werk. Robots vervangen de mens al jaren en de komende (dertig) jaren zal die ontwikkeling nog sterk toenemen.
Spanningsveld
Zijn technologische ontwikkelingen per definitie een synoniem van vooruitgang? De economische wetenschap worstelt met de vraag of technologische vooruitgang leidt tot grotere armoede en ongelijkheid. De symbiotische relatie tussen vooruitgang en sociale ongelijkheid zorgt voor een spanningsveld. Anderzijds is het ook zo dat robots werken volgens een verwachting, terwijl mensen in staat zijn om verwachtingen te overtreffen. Machines kunnen personaliseren, mensen maken het persoonlijk. Robots zijn goed in routine, mensen vernieuwen. Computers kunnen voorspellen, mensen kunnen verrassen.
Wie mag dit artikel niet missen? U kunt als abonnee dit artikel cadeau geven aan uw vrienden of familie. Klik bovenaan het artikel op de link en het artikel wordt per e-mail doorgestuurd.