Waarom is volatiliteit belangrijk?

De dagelijkse koersschommelingen kunnen dramatisch zijn, maar wat is het nut van volatiliteit? Waar komt het vandaan en hoe ga je ermee om? Dagelijkse koersschommelingen van aandelen doen er niet toe, totdat het wel zo is. Volatiliteit kan de perceptie van beleggers snel doen veranderen. De meeste beleggers vinden het erg moeilijk om aandelen aan te houden in een nerveuze markt. Anderzijds is het ook zo, dat er juist in volatiele markten mooie koopkansen ontstaan.

De gangbare definitie van volatiliteit is de mate van beweeglijkheid. De koers van een beleggingsproduct ontwikkelt zich voortdurend, waardoor de prijs continu fluctueert. De meeste beleggers berekenen de volatiliteit aan de hand van de standaarddeviatie. Die meet de gemiddelde afwijking ten opzichte van de gemiddelde koers. Aandelen met een hoge standaardafwijking vertonen meestal een volatiele koersontwikkeling, terwijl het koersverloop van aandelen met een lage standaarddeviatie eerder stabiel te noemen is.

De mate van volatiliteit wordt ook weergegeven door de VIX. Dit gebeurt op basis van opties op aandelen die deel uitmaken van de S&P500. In die index zitten de 500 belangrijkste beursgenoteerde bedrijven van de Verenigde Staten. De VIX is hierdoor een betrouwbare graadmeter voor de beweeglijkheid van de Amerikaanse aandelenmarkten. In tegenstelling tot de hierboven besproken technieken, kwantificeert de VIX de verwachte volatiliteit van aandelen. Een lage stand van de VIX (<15%) wijst op een kalme beurs; een hoge VIX (>25%) duidt op onrust. De volatiliteitsindex wordt daarom ook wel de angstbarometer genoemd.

Beursprestaties en volatiliteit

Er is een duidelijk verband tussen de beweeglijkheid van aandelen en de prestaties op de beurs. Over het algemeen daalt de volatiliteit als de koersen op de aandelenmarkten stijgen en andersom. Maar er is meer: als de koersbeweeglijkheid toeneemt, stijgt niet alleen het beleggingsrisico, ook blijkt het rendement te dalen. Onderzoek van Cresmont Research toont aan dat als op Wall Street de koersuitslagen kleiner zijn dan 1%, de S&P500 de maand erop 1,5% hoger noteert. Maar als de koersen sterker dan 2% schommelen, dan is de kans groot dat de S&P500 met 1% onderuit zal gaan.

Maar wat veroorzaakt volatiliteit? Regionale en internationale factoren, zoals belastingen en rentebesluiten, zijn van invloed op de algemene richting van de markt en daarmee op de volatiliteit. Als de overheid fiscale stimulering afschaft of centrale banken de basisrente optrekken, kunnen de markten hierop sterk reageren. Maar ook de ontwikkeling van de inflatie kan grote koersschommelingen uitlokken, zeker als dit gebeurt wanneer de koers-winstverhouding van aandelen daalt. Wat ook een bron van volatiliteit is, zijn natuurrampen en sterke prijsstijgingen op de internationale oliemarkten.

Ook voordelen

Uiteindelijk is volatiliteit een teken dat de markt op zoek gaat naar een nieuwe evenwichtsprijs als gevolg van nieuwe informatie. Maar volatiliteit heeft ook zo z’n voordelen. Als de naald van het koerskompas flink trilt, dan is dat een mooie kans om kwaliteitsaandelen goedkoop in te slaan. De VIX is niet bedoeld als timingsinstrument. Maar als aandelenkoersen sterk schommelen, is dit een teken dat de bodem nabij is.

Als belegger moet je evenwel beducht zijn op de directe impact van hoge volatiliteit op bearmarkten. Als de VIX schrikbarend hoog staat, zijn beleggers als de dood voor (verdere) koersdalingen. Die veroorzaken irrationele reacties die de verliezen van andere beleggers alleen maar vergroten. Dit heeft waarschijnlijk tot gevolg dat de weging tussen aandelen en obligaties opnieuw in evenwicht moet worden gebracht, door aandelen bij te kopen. Al zou je het zo niet meteen denken, op deze manier helpt volatiliteit beleggers om aandelen te kopen die ze anders niet zouden hebben gekocht.