Beurscorrecties | Zo bereid je je voor op wat komen gaat

In de afgelopen zeven maanden is er op de beurs geen noemenswaardige correctie geweest. Dat wil niet zeggen dat die er de komende weken of maanden wel komt, maar je kunt je beter op storm voorbereiden als de zon nog schijnt dan als de eerste druppels al zijn gevallen. Hoe doe je dat? Door te leren van het verleden, spreiding en eventueel met beschermingsconstructies.

Effecten op het gemoed

Koersdalingen horen bij de beurs. Dat weet iedere belegger, van beginneling tot oude rot in het vak. Desondanks is het voor veel beleggers moeilijk om met deze perioden om te gaan. Daar zijn een aantal oorzaken voor. Om te beginnen weet niemand hoe lang een correctie duurt, en waar de daling uiteindelijk zal eindigen. Daardoor kan angst ontstaan dat een beurscorrectie overgaat in een langdurige, diepe ‘bear-market’. Het is moeilijk om met dit soort onzekerheden om te gaan, zeker als het om veel geld gaat.

Verder zijn er een aantal cognitieve processen die van invloed zijn op hoe beleggers zich voelen gedurende een periode met dalende koersen. Zo hebben de meeste mensen een grote hekel aan verliezen, in het Engels ‘loss aversion’ genoemd. Dat leidt ertoe dat beleggers zich (te) veel bezighouden met het beperken van verliezen en (te) weinig met rendement halen. Dat uit zich bijvoorbeeld in verkopen gedurende een daling om de verliezen te beperken. Als koersen eenmaal herstellen blijkt de verkoop vaak niet zo’n gunstige zet te zijn geweest.

Een ander probleem is het referentie-effect (anchoring bias). Dat kan ervoor zorgen dat beleggers (te) veel aandacht geven aan een recente top in de koers. In een daling vanaf die top kan het gevoel gaan overheersen dat beter op de top verkocht had kunnen worden. Als bijvoorbeeld een aandeel van de recordstand €25 naar €22 zakt, ontstaat een negatief gevoel omdat er drie euro is verloren. Dat het aandeel een jaar eerder is gekocht voor €15 en dat er een aardige kans is dat de €25 (of nog meer) weer terug zal komen, raakt op de achtergrond.

Bovengenoemde (mentale) problemen zijn nooit helemaal weg te nemen. Maar voorbereiding op correctie op de beurs kan er wel voor zorgen dat die niet meer uitmonden in onhandige beleggingsbeslissingen.

Leren van beurscorrecties AEX

Om te beginnen is het belangrijk te onderkennen dat correcties op de beurs regelmatig voorkomen, meestal niet al te lang duren en vaak niet heel diep zijn. Ik heb van de AEX-index en de S&P500-index vanaf de bodem in maart 2009 de ontwikkeling bestudeerd. In die tijd zijn er in de AEX 34 koersdalingen geweest van ten minste 5% ten opzichte van een recente top in de index (zie grafiek). Van die 34 zijn er 15 waarbij de daling tussen de 5 en 7% bedroeg, relatief beperkt dus. In negen gevallen was de daling groter dan 10% (zie tabel), waarbij de coronacrash van 2020 natuurlijk de kroon spant met een verlies van bijna 33%.

Een beurscorrectie in de AEX komt gemiddeld 2,6 keer per jaar voor. Het duurt gemiddeld vier weken, en de gemiddelde daling is ongeveer 10%. Een verlies van 10% in vier weken tijd is natuurlijk nooit een fijn gevoel. Maar voor verreweg de meeste beleggers betekent het niet dat er een ‘Te koop’-bord in de voortuin geplaatst moet worden, laat staan dat de supermarkt moet worden vervangen door de voedselbank.

S&P500 veiliger

Bij de S&P500 zijn er 21 beurscorrecties geweest, aanmerkelijk minder. Een aannemelijke verklaring daarvoor is de veel bredere samenstelling van de index, met 500 aandelen tegenover maar 25 in de AEX. Dat heeft een dempend effect. Maar ook de reputatie van de VS als een relatief veilige haven voor vermogen kan een rol spelen. Beleggers zouden eerder beleggingen buiten de VS kunnen verkopen, waardoor de dalingen elders groter zouden zijn.

Dit soort statistieken toont aan dat een correctie op de beurs heel gewoon is, en geen reden voor overhaaste, emotioneel gestuurde beleggingsbeslissingen. Deze kennis houdt de emotionele reactie hopelijk binnen de perken.

Correctie op de beurs niet timen

Dat er beurscorrecties zullen blijven komen, is zeker. De vraag is wanneer en vanaf welke koers. Het is bijzonder lastig om de beurs te timen. Op een top verkopen en vervolgens op een bodem weer terugkopen klinkt heel aantrekkelijk, maar is in de praktijk nauwelijks uit te voeren. Daarom is het voor beleggers met een goede, gediversifieerde portefeuille die nog jarenlang zal worden aangehouden, in principe het beste om helemaal niets te doen tegen correcties. Het verleden toont aan dat het uiteindelijk weer goed komt.

Er kan wel gebruik worden gemaakt van correcties op de beurs. Beleggingen die op de nominatielijst staan om gekocht te worden, kunnen tijdens zo’n correctie gekocht worden. Andersom kunnen aandelen die juist verkocht moeten worden het best van de hand gedaan worden in een gunstige (opgaande) periode. Daarbij is het niet van belang om precies de top of de bodem eruit te pikken. Verkopen in tijden van stijgende koersen en kopen bij lagere koersen pakt meestal redelijk goed uit, perfectie hoeft niet.

Spreiden van risico op aandelen

Beleggers die geen goed gespreide portefeuille hebben, zijn kwetsbaarder. Het gaat niet alleen om spreiding over verschillende regio’s, maar ook over verschillende categorieën beleggingen. Zo kunnen obligaties en edelmetalen een tegenwicht bieden in moeilijke tijden voor aandelen. Cash verdient ook een plek in de portefeuille, als buffer en een middel om koopjes op te pikken in slechte tijden. In onderstaande tabel ziet u de verdeling over categorieën van twee van onze voorbeeldportefeuilles, de Defensieve portefeuille en de ETF-Portefeuille.

Ook spreiding over sectoren is belangrijk. Sectoren presteren verschillend in verschillende periodes. Dus een redelijke spreiding over verschillende sectoren kan relatief grote verliezen voorkomen. Dit jaar blijkt steeds dat als het wat minder goed gaat op de beurs, dat technologie-aandelen vrij hard geraakt worden. Dat is een goede reden om de weging en het risico van deze aandelen tegen het licht te houden. Als die te hoog is, kan die het beste in gunstige tijden afgebouwd worden. De ideale spreiding hangt af van de persoonlijke situatie en voorkeuren. Als voorbeeld en ter inspiratie staat in onderstaande tabel de sectorverdeling van de MSCI All Countries World Index.

Bescherming met derivaten

Beleggers die mentaal niet zo goed tegen koersdalingen kunnen, zouden in de correctieval kunnen trappen: verkopen als de daling al een eind onderweg is, om verder verlies te verhinderen. Zodra het herstel inzet, en dat kan vrij snel zijn, is er een grote kans dat er te laat weer ingestapt wordt, of helemaal niet meer. Op deze manier het risico van aandelen beperken werkt averechts. Om dit soort gedrag te voorkomen, kan actief bescherming zoeken helpen, naast de genoemde portefeuillemaatregelen. Ook actieve (kortetermijn)beleggers kunnen van dit soort constructies gebruikmaken.

Bescherming zoeken kan met derivaten. Futures en turbo’s hebben niet mijn persoonlijke voorkeur voor dit doeleinde. Bij een short future als bescherming kan het verlies flink oplopen bij stijging. Turbo’s (short) kunnen uitgestopt raken bij een verdere stijging. Een short turbo met een lage hefboom heeft daar minder last van, maar daar kan dan weer het verlies flink oplopen door de hogere investeringskosten.

Drie beschermingsconstructies voor een beurscorrectie

Mijn voorkeur gaar uit naar opties. Daarvan is de looptijd verzekerd, en kan het maximale verlies binnen de perken blijven. Een probleem blijft dat de timing vooraf volstrekt onduidelijk is. Het niveau van de indices is natuurlijk nog onduidelijk, net als de grootte van de daling. Een 10% daling in de AEX vanaf 800 punten is iets heel anders dan een 15% daling vanaf 720 punten. Dit probleem maakt dat beschermingsconstructies geen heilige graal zijn.

Dat is een belangrijke reden om de kosten voor dit soort posities altijd binnen de perken te houden. Ik heb drie mogelijke beschermingsconstructies geselecteerd. Die zouden direct gekocht kunnen worden, maar wachten op hogere koersen op de beurs (en dus lagere kosten) is ook mogelijk. Ook kan er gevarieerd worden met de uitoefenprijzen.

AEX putspread

Een putspread is een gekochte put gecombineerd met een verkochte put met een lagere uitoefenprijs. Vanwege de onzekerheid over het moment waarop een beurscorrectie zal plaatsvinden, heb ik hier gekozen voor een redelijk lange looptijd van bijna tien maanden. De prijs is hoog, maar de opbrengst bij een daling van 10 of 15% kan ook behoorlijk zijn.

AEX butterfly

Een put butterfly is een gekochte putspread gecombineerd met een verkochte putspread. De winstpotentie is beperkt, maar de kosten zijn relatief laag. De AEX dec21 680/650/620 put butterfly is niet duur, de bescherming is dan ook niet perfect.

VIX call

Een call optie op de VIX zal in waarde stijgen als er onrust op de beurs ontstaat, waardoor de Amerikaanse volatiliteitsindex, de VIX, snel kan stijgen. Op het moment van schrijven staat de VIX op ongeveer 17%. In rustige tijden is 20%, 30% of meer niet ongebruikelijk. Een call op de VIX kan dus winst opleveren in geval van een beurscorrectie. De calls zijn op dit moment vrij duur, dus wachten op een mogelijk beter koopmoment is het overwegen waard.