Drie gespreide beleggingen voor Afrikaans groeiverhaal

Afrika is een enorm continent. Het landoppervlak is groter dan dat van de Verenigde Staten, China, India en Europa bij elkaar. Op wereldkaarten wordt Afrika echter verkleind weergegeven, en daarom hebben veel mensen geen idee van de werkelijke omvang ervan. Bekender bij het grote publiek zijn de vele problemen – politiek, maatschappelijk, economisch en medisch – waardoor het continent geteisterd wordt.

Zo maakte Unicef onlangs bekend dat de kinderarbeid wereldwijd voor het eerst sinds twintig jaar is toegenomen en dat deze stijging volledig te wijten is aan de groei van het aantal werkende kinderen in Afrika. Ook zijn er regelmatig gewapende conflicten.

Economie en bevolking

Met 54 verschillende landen is Afrika echter een zeer heterogeen continent, en het is lang niet overal kommer en kwel. Onder de streep laat Afrika flinke vooruitgang zien, met name economisch. Zo bleef de krimp van de Afrikaanse economie, gecorrigeerd voor inflatie, in 2020 beperkt tot 2,1%. Daarmee presteerde Afrika het beste van alle werelddelen. En volgens de African Development Bank zal de groei van het continent in 2022 4 à 5 procentpunt boven de Afrikaanse inflatie liggen.

Het is bovendien de verwachting dat deze hoge groei lang zal aanhouden. Elk twee jaar groeit de Afrikaanse bevolking met een hoeveelheid mensen ter grootte van de bevolking van Frankrijk. In dit tempo zal de Afrikaanse bevolking in 2050 verdubbeld zijn. Tussen 2050 en 2100 volgt dan nog een verdubbeling.

De bevolkingsexplosie staat in schril contrast tot de demografische verwachtingen elders in de wereld. Terwijl de Afrikaanse beroepsbevolking steeds sterker zal groeien, zien we op lange termijn in Europa, Japan en zelfs China de bevolking alleen maar krimpen. Dit contrast is van belang, want demografie is een van de belangrijkste aanjagers van economische activiteit. Uit demografische statistieken blijkt dat een persoon gemiddeld genomen elk jaar meer uitgeeft, totdat hij de leeftijd van 47 jaar heeft bereikt. Daarna dalen de gemiddelde jaarlijkse uitgaven alleen nog maar.

De gemiddelde Afrikaan is 19,7 jaar oud, de gemiddelde Nederlander 43,4 jaar. Het is dan ook duidelijk waar op lange termijn de grootste economische activiteit te verwachten valt. Daar komt nog bij dat Afrika een sleutelpositie heeft in de wereldwijde grondstoffensector. De vraag naar grondstoffen zal de komende jaren alleen maar toenemen, met meer inkomsten voor Afrikaanse overheden tot gevolg, en meer investeringen in de economie.

Beleggen in Afrika

Maar hoe aantrekkelijk de toekomst van een land of continent ook is, alles staat of valt met de prijs die een belegger moet betalen. Zelf had ik verwacht dat de sterke groei van Afrika gepaard zou gaan met hoge waarderingen. Het tegendeel is echter waar: beleggers hebben het continent de afgelopen jaren de rug toegekeerd. Volgens onderzoeksbureau Morningstar schommelde de waarde van Europese fondsen die zich op Afrika richten lange tijd rond de €2 mrd, maar is dit sinds 2015 geleidelijk gedaald naar €575 mln. Zo’n driekwart van het beheerd vermogen is de laatste jaren dus verdwenen. Beleggingsfondsen zijn opgeheven of samengevoegd met bredere beleggingsfondsen die zich ook richten op de frontiermarkten buiten Afrika.

Het rendement van Afrika is over de afgelopen tien jaar achter gebleven bij dat van de rest van de wereld. Terwijl de MSCI All Country Index met +161% opliep, won de MSCI South Africa Index  7%. De rest van Afrika verloor zelfs 6%. Inclusief dividenden zijn deze rendementen respectievelijk +237%, +45% en +41%. Over dezelfde periode won de S&P500 289%, en inclusief dividend zelfs 389%! Voor de duidelijkheid: beleggen in Afrika was niet slecht omdat de groei tegenviel, maar omdat de waarderingen zijn gedaald (zie grafiek). Dalende waarderingen staan gelijk aan hogere rendementen in de toekomst.

Waarderingen

De belangrijkste verklaring voor het verschil in rendementen tussen Afrika en de VS in de laatste tien jaar is gelegen in de waarderingen. Een gebruikelijke manier de Afrikaanse markt te waarderen is voor 50% de waardering van de beurs van Zuid-Afrika te nemen en voor de overige 50% de rest van Afrika. De reden dat Zuid-Afrika zo zwaar meeweegt, is dat het verreweg de best ontwikkelde beurs van Afrika heeft. De gezamenlijke beurswaarde van alle Zuid-Afrikaanse beursfondsen is $483 mrd. In Zambia is dit bijvoorbeeld maar €1,1 mrd. Voor Afrika als geheel bedraagt de koers-winstverhouding 11,4. Het dividendrendement is 2,7%. Voor de VS is dit respectievelijk 30,0 en 1,4%. Een fors verschil dus, waar nog bijkomt dat de groeivooruitzichten in Afrika veel beter zijn dan in de Verenigde Staten.

Het is duidelijk dat de financiële markten zich niet zo interesseren voor Afrika, ondanks het grote potentieel. Dat komt voor een belangrijk deel doordat beleggers geneigd zijn vooral in de achteruitkijkspiegel te kijken. Zodoende kiezen ze bijna altijd voor de beleggingen die het in het verleden goed hebben gedaan en niet voor beleggingen die veel potentieel hebben in de (verre) toekomst. Als beleggen in Afrika een tijdlang beter rendeert dan investeren in de rest van de wereld, zullen de waarderingen dan ook vanzelf stijgen tot normale niveaus en wellicht zelfs tot abnormale niveaus.

Dat zou niet voor het eerst zijn, want bij de opkomst van beleggen in China en India werden in 2007 koers-winstverhoudingen van respectievelijk 55 en 50 betaald vanwege de goede vooruitzichten. Deze zeepbel-waarderingen laten zien dat beleggers tijdelijk te veel willen betalen voor groei. Dit komt omdat een gedeelte van hen alleen kijkt naar groei en rendement uit het verleden en niet naar waarderingen – iets dat zeker geldt voor nieuwe beleggers. Zo is het ook heel goed denkbaar dat vijf jaar van flinke groei in Afrika grote aantallen beleggers trekt die de waardering van het continent naar onrealistische hoogte duwen. Zo ver is het natuurlijk nog lang niet, maar duidelijk is wel dat Afrika een lange periode met hoge rendementen wacht.

Beleggen in Afrika | Drie gespreide tips

De beste manier om in Afrika te beleggen is via ETF’s en/of beleggingsfondsen. Ik heb drie beleggingen geselecteerd die ik hieronder toelicht in de vorm van een top-3.

3. iShares South Africa ETF

Op nummer 3 staat de iShares South Africa ETF. Zoals gezegd is Zuid-Afrika de belangrijkste beurs in Afrika, qua totale beurswaarde vergelijkbaar met Nederland. Het land heeft de sterkste en meest stabiele economie van het continent. Er zijn zelfs bedrijven uit andere Afrikaanse landen die zich er vestigen hoewel ze in Zuid-Afrika zelf geen activiteiten hebben. De grote beurs en goede infrastructuur geven daarbij de doorslag.

Met 16,8 is de koers-winstverhouding van Zuid-Afrika een stuk hoger dan de waardering van de rest van het continent, maar tegelijk is deze maar iets meer dan de helft van de koers-winstverhouding van de VS. Een ander pluspunt is de grondstoffenvoorraad van het land. Zuid-Afrika heeft een grote hoeveelheid bewezen voorraden van palladium, rhodium, goud en ijzererts. Ik verwacht de komende jaren veel van de grondstoffenmarkten en dus ook van Zuid-Afrika. Daarom tip ik de iShares South Africa ETF.

2. Lyxor Pan Africa ETF

Op plaats 2 in mijn top-3 is de Lyxor Pan Africa ETF geëindigd, die de SGI Pan Africa Index volgt. In deze ETF zitten dertig grote Afrikaanse bedrijven. Hiervan komt een derde uit Zuid-Afrika, een derde uit Noord-Afrika en een derde uit Sub-Sahara Afrika. De maximale weging van een aandeel is 10% en de ETF is daardoor goed gespreid. Bovendien zijn alle grote en sterke beursgenoteerde bedrijven van Afrika erin opgenomen. De aandelen worden gekocht aan de beurzen van Zuid-Afrika, Marokko, Egypte en Ghana.

Het voordeel van de Lyxor-ETF boven de genoemde iShares-ETF is dat twee derde van de beleggingen niet uit Zuid-Afrika afkomstig zijn. Zuid-Afrikaanse bedrijven groeien niet harder dan andere bedrijven in Afrika, maar door hun grotere toegankelijkheid hebben ze wel een hogere waardering. Op lange termijn zorgt de combinatie van waardering en groei voor de hoogste rendementen.

1. Robeco Afrika Fonds

De eerste plaats in de top-3 is voor het Afrika Fonds van Robeco. Actief beheer kan in de Afrikaanse markt bij uitstek aantrekkelijk zijn. In volwassen markten, zoals de Amerikaanse, lukt het ruim 90% van de beleggingsfondsen niet om de benchmark te verslaan. Dat is ook niet zo vreemd, want het is moeilijk een fondsmanager te vinden die de afgelopen jaren nóg grotere wegingen durfde te geven aan Facebook, Amazon, Netflix en Google dan de S&P500 Index, terwijl dit wel de enige manier was om de S&P500 te verslaan.

In Afrika is de toegevoegde waarde van een beleggingsfonds veel groter, want er is  nauwelijks research waar beleggers gebruik van kunnen maken en handelen in individuele aandelen is zo goed als onmogelijk. Zo kan er via broker DeGiro in geen enkel Afrikaans land worden belegd.

Het Robeco Afrika Fonds biedt een goede oplossing voor dit probleem en staat daarom bij mij op nummer 1. Ten eerste zit het in meer verschillende landen dan welke ETF ook: Zuid-Afrika, Nigeria, Kenia, Egypte, Ghana, Zambia, Botswana, Marokko, Mauritius, Tunesië en Senegal. De aandelen uit Botswana, Ghana en Zambia worden door bijna iedereen genegeerd.

Dat komt omdat MSCI ze niet eens heeft opgenomen in de MSCI Frontier Index, waarin landen zitten waar de beurs nog niet ontwikkeld genoeg is om te worden opgenomen in de MSCI Emerging Markets Index.

Waardering biedt beleggen in Afrika bescherming

De lage waarderingen van deze aandelen bieden bescherming tegen koersdalingen. Dat geldt ook in bredere zin: veel Afrikaanse aandelen zullen bij een internationale crash relatief weinig verliezen of zelfs helemaal niet dalen. Wie gaat immers een bankaandeel verkopen dat op 2,5 keer de gerealiseerde winst staat, onder de boekwaarde handelt en een dividendrendement van 10% geeft? Niet de kudde internationale beleggers, want die weet niet eens dat dit bedrijf bestaat.

Robeco Afrika Fonds

Het Robeco Afrika Fonds probeert een benchmark te verslaan met 50% aandelen uit Zuid-Afrika en 50% uit de rest van Afrika. De beheerder kan flink van deze benchmark afwijken. Zo is Zuid-Afrika op het moment 13% onderwogen. Doordat de fondsbeheerder de krenten uit de pap kan kiezen, is de k/w een stuk lager dan die van de benchmark – geen 11,4 maar 5,8 – en het dividendrendement een stuk hoger: geen 2,7 maar 4,5%. Deze waarderingen zijn nergens anders op de wereld te vinden. Sommige aandelen noteren op waarderingen die in Nederland voor het laatst veertig jaar geleden zijn gezien: koers-winstverhoudingen van 2 à 3 en een dividendrendement van 10 à 15%.

Het Robeco Afrika Fonds heeft maar liefst 84 aandelenposities – veel meer dan bovengenoemde ETF’s – en kijkt hierbij nadrukkelijk naar  de minder grote aandelen: 54 van de 84 zijn smallcaps en qua beheerd vermogen gaat 47% naar deze categorie. Het fonds is daardoor perfect gepositioneerd om te profiteren van Afrikaanse aandelen die in brede kring worden genegeerd. Het is bovendien fijn dat Robeco een actieve aandeelhouder is. De beheerders stemden op 69 verschillende aandeelhoudersvergadeingen, en in 67% van die gevallen stemde het tegen minimaal één voorstel van het management. Verder heeft elk aandeel van het Robeco Afrika Fonds een duurzaamheidsparagraaf. Daarin staat het duurzaamheidsprofiel en hoe dit op lange termijn de waardering zou kunnen beïnvloeden. Deze aanpak werkt al in gebieden als Europa en de Verenigde Staten, maar in onderontwikkelde regio’s is het nóg belangrijker om duidelijk te zijn over duurzaamheid.

Helaas is er in Europa (nog) geen beleggingsfonds of ETF dat zich volledig richt op Afrika exclusief Zuid-Afrika. Desondanks kan met het Robeco Afrika Fonds goed worden geprofiteerd van de beste verhouding op de wereld tussen hoge groei en lage waarderingen. Het is dan ook een aantrekkelijke toevoeging voor een gespreide beleggingsportefeuille.

Aandelenmarkten Afrika werken aan groeiverhaal

Natuurlijk wordt Afrika geplaagd door allerlei haast traditionele problemen: slecht ondernemersklimaat, politieke instabiliteit en lage productiviteitsgroei. Per saldo is echter alles aan het verbeteren. Het beste moment om te beleggen is vlak voor de zon opkomt, en dat is nu. Beleggers zijn kuddedieren, die zich massaal en vol overgave op Afrika zullen storten als de rendementen eenmaal bovengemiddeld zijn. Dan zal ook Afrika tegen een hoge premie worden verhandeld, zoals het is gegaan met elk groeiverhaal dat ooit door de massa is opgepikt.

Het kan jaren duren voor het zo ver is, maar een jaarlijks dividendrendement van vele procenten en een grote veiligheidsmarge maken Afrika momenteel veel aantrekkelijker dan bijvoorbeeld de Amerikaanse markten, die in de afgelopen honderden jaren 95% van de tijd lager gewaardeerd waren dan nu. Ik geef dan ook koopadviezen voor de iShares South Africa ETF, de Lyxor Pan Africa ETF en het Robeco Afrika Fonds.