De energiecrisis | Vier tips voor deze bijzondere tijden

Als de energiecrisis van de afgelopen maanden mij één ding geleerd heeft, is dat voor heel veel mensen ‘groen’ zijn nog belangrijker is dan ik al dacht. De druk om niet meer te beleggen in de aandelen van bedrijven die fossiele brandstoffen uit de grond halen neemt immers steeds verder toe. Het zijn allang niet meer alleen de milieupartijen die vinden dat er strenge maatregelen moeten komen tegen olie- en gasproducenten, ook steeds meer beleggingsspecialisten beginnen zich af te keren van fossiele brandstoffen. Een collega bij Beleggers Belangen schreef onlangs in een column: ‘Ik hoop dan ook dat de partijen waar ik mijn pensioen bij opbouw, op korte termijn het voorbeeld volgen van het PME Pensioenfonds. Dit fonds keerde eerder dit jaar alle olie- en gasbedrijven de rug toe.’

Genegeerde aandelen

Als beleggers een bepaalde groep aandelen beginnen te mijden terwijl alle andere variabelen hetzelfde blijven, dan heeft dat één belangrijke consequentie: de rendementen van de aandelen die worden genegeerd gaan omhoog, en de rendementen van alle overige aandelen gaan naar beneden. Dit is basale economie, en een eenvoudig voorbeeld maakt dit duidelijk. Als er in een sector €100 winst te verdelen valt over twintig aandeelhouders, dan is de winst per aandeelhouder €5. Zijn er echter nog maar vijftien aandeelhouders, dan bedraagt de winst €6,66 per persoon. Gaan er vervolgens nog vijf aandeelhouders weg, dan verdubbelt de winst ten opzichte van de oorspronkelijke situatie. 

Mocht het gebruik van fossiele brandstoffen helemaal verdwijnen, dan verworden olie-aandelen tot ‘stranded assets’. Dat zal echter voorlopig niet gebeuren. Hoezeer de wereld ook zijn best doet om de energietransitie gestalte te geven met water-, zon- en windenergie, op dit moment wordt nog altijd 85% van de wereldwijde stroomconsumptie gevoed door elektriciteit die is opgewekt met fossiele brandstoffen. De overige 15% is bovendien extreem instabiel. Zo werd er op 25 juni vorig jaar in Duitsland met wind- en zonne-energie in totaal 0,6 GW opgewekt en op 30 november maar liefst 47 GW.

De variabelen

Het is de eerste keer in de geschiedenis dat de mens overstapt naar een energiebron die instabieler en minder efficiënt is dan de vorige. Het moge duidelijk zijn dat deze overgang allesbehalve soepel zal verlopen. Fossiele brandstoffen zullen nog lange tijd noodzakelijk zijn, en daarmee is aan één voorwaarde voor een succesvolle belegging voldaan. Er zijn nog andere belangrijke voorwaarden, of variabelen, en ook die zien er steeds gunstiger uit voor beleggers in fossiele brandstoffen. 

Een belangrijke variabele die in deze tijd verandert is dat er een extreme hoeveelheid geld stroomt richting alternatieve energiebronnen. Als overheden vroeger concessies voor een windpark veilden, waren er veel minder gegadigden dan nu. Inmiddels is het heel normaal dat gevestigde Europese fossiele-energiebedrijven met diepe zakken, zoals Shell, meebieden. Gaan we terug naar onze basale economieles, dan betekent dit dat er meer geld wordt uitgegeven aan een overheidsconcessie. Daarmee daalt het rendement op deze investering. Immers, hoe hoger de prijs die voor een windmolenpark betaald wordt, hoe hoger de afschrijvingen in de komende jaren en hoe lager de winst. Inmiddels heeft de Deense energiereus Ørsted, gespecialiseerd in de bouw van windparken op zee, al gezegd sommige veilingen over te slaan omdat de prijzen voor bepaalde concessies te hoog zijn geworden. Beleggers houden immers van hoge winstmarges. Door al dat kapitaal dat naar duurzame energieopwekking stroomt, komen die marges onder druk te staan.

De tweede variabele die verandert ten gunste van de fossiele-energieproducenten, is de prijs van olie en gas. De olieprijs is de afgelopen twaalf maanden verdubbeld, maar anders dan bij eerdere prijsstijgingen heeft dat niet geleid tot toenemende investeringen. Normaal gesproken geldt in de oliesector de zogenoemde varkenscyclus, een term die is ontleend aan de varkensfokkerij. Hoe hoger de prijs van varkens, hoe meer varkens er worden gefokt, totdat het aanbod de vraag overstijgt en de prijs daalt tot een niveau waarop het niet langer rendabel is om varkens te fokken – waarna het aanbod daalt, de prijs stijgt, et cetera. In de oliesector gaat dat er nu dus anders aan toe. De investeringen liggen daar op het laagste peil sinds 2007 en gecorrigeerd voor inflatie zelfs op het laagste peil van deze eeuw.

De keuze van steeds meer beleggers om hun beleggingen in fossiele energie te verkopen en het geld te besteden aan duurzame aandelen, zorgt ervoor dat het rendement per aandeel in duurzame energie daalt en dat in fossiele energie stijgt. Gevoegd bij het feit dat de marges van fossiele-energiebedrijven aan het stijgen zijn en die van duurzame-energiebedrijven dalen, brengt dit me tot de conclusie dat per saldo alles wat met fossiele brandstof te maken heeft, de komende jaren een hoger rendement zal behalen dan alles wat met duurzame energie te maken heeft. 

Grondstoffen vs aandelen

En dat is nog niet alles. De waarderingen van traditionele grondstoffen − niet alleen olie en gas − zijn namelijk ook nog eens extreem laag ten opzichte van de S&P500. In de grafiek staat de waardering van de Goldman Sachs Commodity Total Return Index gedeeld door de S&P500 sinds het loslaten van de Gouden Standaard in 1971. Staat deze grafiek hoog, dan betekent dit dat aandelen goedkoop zijn ten opzichte van grondstoffen. Staat de index laag, dan is het andersom. Het huidige niveau laat zien dat grondstoffen nu extreem goedkoop zijn ten opzichte van aandelen.

Deze tegenstelling tussen grondstoffen en aandelen is geen toevallige. Historisch gezien presteren aandelen altijd slecht als de inflatie structureel boven de 4% uitkwam. Grondstoffen presteerden daarentegen altijd goed in tijden van inflatie omdat ze een concrete functie hebben; ze vormen een zogenoemde ‘hard asset’.

De geschiedenis in

In de grafiek valt op dat grondstoffen drie keer heel duur zijn geweest. De eerste keer was tijdens de oliecrisis van 1973/1974, toen de Arabische wereld geen olie meer wilde sturen naar het westen omdat het westen Israël steunde in de Jom Kippoer Oorlog. De tweede keer was in 1991, nadat Irak Koeweit had geannexeerd, en de derde keer was in 2008, toen de pijlsnelle economische ontwikkeling van India en China leidde tot een extreme vraag naar grondstoffen.

In de afgelopen halve eeuw waren grondstoffen ook drie keer echt goedkoop. De eerste keer was vlak na het afschaffen van de Gouden Standaard, in 1971. Het duurde even voordat de wereld door kreeg dat er, zonder onderpand, geen limiet meer was aan het bijdrukken van geld. De tweede keer was tijdens de waanzin van het jaar 2000. Er zouden geen recessies meer komen en we zouden een papierloos tijdperk tegemoet gaan. 

De derde keer is nu. Het recordniveau was dat van 2020. Het verhaal was toen dat duurzame energieopwekking de wereld definitief zou veranderen. Bij veel mensen begint nu echter het besef door te dringen dat de energietransitie eerder een proces van 25 jaar zal worden dan van vijf jaar. Wanneer dit tot iedereen is doorgedrongen, zullen grondstoffen voor de vierde keer sinds 1970 weer echt duur zijn.

Beleggen in grondstoffen

Op basis van al het voorgaande geef ik drie adviezen voor grondstofbeleggingen. Op 10 februari vorig jaar adviseerde ik in een artikel over grondstoffen de iShares Diversified Commodity Swap ETF (ISIN: DE000A0H0728) te kopen omdat grondstoffen waren uitgebroken boven de dalende weerstandslijn die liep van 2008 tot 2021.

Dit is mijn basispositie voor een belegging in grondstoffen. Van deze ETF bestaat slechts een derde uit fossiele brandstoffen, maar de andere onderdelen zijn ook in hoge mate gecorreleerd met de energiecrisis.

Zo zijn er de agrarische gewassen, die ook voor een derde meewegen. Voor de productie daarvan is kunstmest nodig, en die kan niet worden geproduceerd zonder aardgas. Zo liep de prijs van de kunstmeststof ammonia afgelopen jaar op van $270 per ton naar $1115 per ton. In de grafiek is de Bloomberg Agriculture Subindex afgezet tegen de ammoniaprijs. Agrarische gewassen blijven duidelijk achter. 

WisdomTree Agriculture ETC

De meeste wetenschappers gaan er bovendien van uit dat extreme weersverschijnselen als gevolg van klimaatverandering steeds vaker zullen voorkomen. Hierdoor zal het aantal misoogsten toenemen, wat de prijzen van agrarische gewassen zal opdrijven.

Mijn eerste tip in dit segment is de WisdomTree Agriculture ETC (DE000A0KRKB8), die de Bloomberg Agriculture Subindex volgt. De iShares Diversified Commodity Swap ETF, mijn tweede tip, staat sinds mijn koopadvies van vorig jaar op +28,6%, maar is nog steeds koopwaardig.

Met Cameco in kernenergie

Begin november vond in Glasgow de 26ste UN Climate Change Conference plaats. Hierbij viel het op hoeveel er over kernenergie werd gepraat. Zo wil de Franse president Macron dat zijn land twee nieuwe kerncentrales gaat bouwen. Wil Frankrijk voor 2050 CO2-neutraal zijn, aldus Macron, dan kan het land niet om kernenergie heen. Hij wees daarbij naar buurlanden die de elektriciteitsprijzen flink hebben zien stijgen door een gebrek aan zonne- en windenergie en een te grote afhankelijkheid van Russisch aardgas. Kernenergie lost ook deze problemen op. 

Vervolgens kwam het bericht dat het Verenigd Koninkrijk in samenwerking met Rolls-Royce mini-kerncentrales wil bouwen, die ruim een miljoen huishoudens kunnen voorzien van stroom. Ook hier geeft het voornemen om voor 2050 klimaatneutraal te zijn de doorslag. De Britten gaan er bovendien van uit dat andere landen zonder kernenergie de klimaatdoelen evenmin gaan halen, wat de mini-kerncentrales tot een aantrekkelijk exportproduct zou maken.

Verder kondigden de Verenigde Staten een paar maanden geleden aan meer met kernenergie te gaan doen, en is buurland Canada bezig de levensduur van zijn eigen kerncentrales te verlengen. Saillant genoeg heroverweegt ook Japan zijn standpunt ten aanzien van kernenergie. Sinds de ramp met de kerncentrale in Fukushima in 2011 was het land de grootste steenkolenimporteur ter wereld geworden, maar de Japanse regering vindt dit niet te rijmen met de klimaatdoelen.

Ook in eigen land staat kernenergie weer op de agenda: tijdens de kabinetsformatie lekte uit dat Nederland misschien weer kerncentrales gaat bouwen.  En dan is er nog Duitsland. In de laatste week van 2021 sloot dit land drie van de laatste zes kerncentrales; de overige drie gaan dit jaar dicht. Maar ook bij onze oosterburen is kernenergie weer een serieus alternatief voor andere energiebronnen.

Op 3 juni 2021 adviseerde ik een belegging in het aandeel Cameco, een mijnbouwer die is gespecialiseerd in uranium, de brandstof voor kerncentrales. Dit aandeel is sindsdien met 20,7% gestegen, maar ik geloof dat er nog meer in het vat zit. Kernenergie lost nu eenmaal een hoop problemen op. Cameco blijft dus koopwaardig.

Via de Wisdomtree Carbon ETC beleggen in CO2-rechten

Als een Europees bedrijf koolstof wil verbranden en daarmee koolstofdioxide (CO2) in de lucht brengt, moet het rechten kopen op de beurs. De Europese Unie perkt het aantal rechten elk jaar verder in, waardoor er automatisch elk jaar minder CO2 kan worden uitgestoten. Wil een bedrijf toch uitstoten, dan moet het steeds duurder wordende rechten kopen.

Het is een ideaal instrument, want de vervuiler betaalt terwijl een duurzaam bedrijf wordt beloond. Ik kan me niet voorstellen dat de Europese Commissie het reduceren van de emissierechten ergens in de komende jaren zal staken omdat de milieudoelstellingen zijn bereikt, zodat de prijs van uitstootrechten niet meer hoeft te stijgen. 

Op 27 september 2021 tipte ik de WisdomTree Carbon ETC (JE00BP2PWW32). Sindsdien is deze opgelopen met 31%. Maar willen Europese bedrijven echt massaal tot schonere productie worden gestimuleerd, dan zal de prijs van uitstootrechten – en dus de koers van deze ETF – nog een stuk hoger moeten worden. Ook deze ETF blijft dus koopwaardig.

Conclusie

De energiecrisis is nog lang niet voorbij, en ik ben dus erg optimistisch over de door mij getipte beleggingen. Dat betekent echter niet dat ze in een rechte lijn zullen blijven stijgen. Het grootste gevaar is een economische recessie. Die kan ervoor zorgen dat bedrijven plotseling minder gaan produceren. Ze zouden dan niet alleen minder grondstoffen gebruiken, maar bijvoorbeeld ook minder emissierechten nodig hebben. Uiteraard zou dat de prijzen drukken.

Grondstoffen zitten in de economische cyclus helemaal vooraan. Dit betekent dat in een economische recessie de vraag in één keer flink kan inzakken omdat afnemers niets meer bestellen en interen op hun voorraden. Kernenergie is stabieler, want kerncentrales sluiten in de regel contracten van tien jaar af met uraniumleveranciers. Recessie of niet, uranium wordt geleverd en verbruikt. Het risico is echter wel dat er weer een ongeluk gebeurt, zoals in 2011 in het Japanse Fukushima.