Amerikaanse verkiezingen | U zult het populisme in de portemonnee voelen
Populisten delen graag financiële cadeaus uit om hun populariteit te vergroten, waarbij economische gevolgen voor de lange termijn worden genegeerd. Dit blijkt duidelijk uit het huidige begrotingsbeleid van de Verenigde Staten. Over de afgelopen vier kwartalen bedroeg het gemiddelde begrotingstekort 6,1% van het bbp, terwijl de nominale economische groei 5,8% was. Dit impliceert dat de overheidsuitgaven in de afgelopen 12 maanden sterk zijn toegenomen.
Vergelijk dit met de mondiale financiële crisis, die van 2007 tot en met 2009 woedde. Destijds kromp de economie met 3,3%, maar het begrotingstekort was slechts 1,9 procentpunt hoger dan nu. De Amerikaanse overheidsuitgaven blijven stijgen zonder enige rem, en er is geen zicht op verbetering. Het Congressional Budget Office (CBO) voorspelde in februari dat de schuld in 2028 zou toenemen tot het niveau van vlak na de Tweede Wereldoorlog, maar deze voorspelling werd al in juni bijgesteld naar 2027.
In tijden van hoogconjunctuur zien we nu begrotingstekorten die bijna net zo hoog zijn als tijdens de zwaarste recessie van de afgelopen decennia. Dit onverantwoordelijke gedrag ten aanzien van de staatsfinanciën zal waarschijnlijk aanhouden, aangezien noch Trump, noch Harris de intentie toont om te bezuinigen. Het beoogde beleid van de presidentskandidaten richt zich in plaats daarvan op het uitdelen van cadeautjes: Harris geeft die aan Amerikanen die relatief weinig hebben, terwijl Trump degenen die relatief veel hebben trakteert.
Populisme en economische gevolgen
Het beleid van zowel Trump als Biden ten aanzien van China spreekt wat dat betreft boekdelen. De gemiddelde Amerikaanse werknemer heeft de afgelopen decennia stagnatie of achteruitgang van de lonen ervaren, terwijl bedrijven vaak hun winstmarges konden vergroten.
Een belangrijke factor hierin was de toetreding van China tot de Wereldhandelsorganisatie in 2001, waardoor de Amerikaanse middenklasse werd blootgesteld aan concurrentie met Chinese arbeiders. Deze concurrentie leidde tot neerwaartse druk op de lonen, wat op zijn beurt de winstmarges van bedrijven vergrootte.
Trump begon zijn ambtstermijn met het opleggen van invoerheffingen op Chinese producten, en hoewel Biden in 2020 de verkiezingen won, zijn de invoerheffingen op Chinese producten onder zijn regering grotendeels in stand gebleven, met een gemiddelde van 25% op veel goederen.
Essentieel
Populisme is essentieel voor Biden, Trump en Harris, omdat het anders onmogelijk is om aan de macht te komen of te blijven. De Amerikaanse middenklasse is boos, en het leiderschap van de VS is een weerspiegeling van de tijdsgeest.
Deze opkomst van populisten is niet uniek in de geschiedenis. Voor beleggers is het cruciaal om terug te kijken naar vergelijkbare momenten in het verleden toen populisten aan de macht waren, en te analyseren welke beleggingen toen aantrekkelijk waren. Door dit te doen, kunnen we waardevolle inzichten opdoen voor onze huidige investeringsstrategieën.
Een treffend voorbeeld is de periode vanaf het midden van de jaren zestig, toen de Amerikaanse overheid langdurig de begroting fors liet oplopen, ondanks hoogconjunctuur. Dit begon na de tragische moord op president John F. Kennedy op 22 november 1963, waarna Lyndon B. Johnson het presidentschap overnam.
Great Society
Johnson introduceerde het ambitieuze “Great Society”-beleid, dat gericht was op uitgebreide sociale hervormingen en programma’s die aanzienlijke overheidsuitgaven vereisten. Dit beleid leidde tot grote begrotingstekorten, die uiteindelijk in 1982 een piek bereikten van 5,8% van het bbp. Net als nu, stimuleerden deze tekorten de Amerikaanse economie, en liepen ze op tijdens perioden van sterke nominale groei.
Lees ook VS | Bidenomics of Trumpflation
Tussen 1964 en 1984 bedroeg de gemiddelde nominale groei maar liefst 9,1% per jaar. Dat betekent dat, zolang de economische groei 9,1% per jaar is, het mogelijk is om eenzelfde percentage extra uit te geven zonder dat het begrotingstekort ten opzichte van het bbp toeneemt. Wanneer het tekort echter oploopt tot 5,8%, is het duidelijk dat de regering aanzienlijke uitgaven doet die neigen naar het uitdelen van cadeautjes.
Populisten aan de macht
Als we vervolgens kijken naar perioden waarin populisten aan de macht waren, valt op dat verkiezingsjaren buitengewoon gunstig waren voor de beurs. In de jaren 1964, 1968, 1972, 1976 en 1980 werd een gemiddeld jaarlijks rendement van 22% gerealiseerd. Echter, de tussenliggende jaren vertoonden een dramatisch verschil wat betreft aandelenrendement. Zo stond de S&P 500 in 1968 op 100 punten, een niveau dat ook in 1982 op de borden stond.
De huidige Amerikaanse beurs lijkt een vergelijkbaar patroon te volgen. In 2020 was het rendement 23%, wat vrijwel gelijk is aan het gemiddelde rendement tijdens de vijf verkiezingsjaren rond de jaren zeventig. Dit jaar staat de S&P 500 al op een rendement van 18%, en met nog een derde van het jaar te gaan, is het mogelijk dat we wederom een indrukwekkend rendement zullen zien.
Isolationisme
Ik denk niet alleen dat de periode rond de jaren zeventig relevant is; ik vrees dat het, als we niet oppassen, nog heftiger kan worden voor de beurs dan wat we in de jaren zeventig zagen. De reden hiervoor is dat de Verenigde Staten lijken te zijn begonnen aan een derde periode van isolationisme.
Luister ook Voorkennis | Aandelen voor als Trump wint
De eerste periode van isolationisme duurde van 1815 tot 1898. Na de Napoleontische oorlogen en de Vrede van Gent (1815) volgde de VS een isolationistisch beleid, vastgelegd in de Monroe-doctrine (1823). Deze doctrine stelde dat de VS zich niet zouden mengen in Europese zaken en Europese inmenging in het westelijk halfrond niet zouden tolereren.
Lincoln
Dit betekende een focus op interne ontwikkelingen en westwaartse expansie, terwijl Europese conflicten werden vermeden. Lincoln zei: ‘Give us a protective tariff and we will have the greatest nation on earth.’ De tweede periode van isolationisme vond plaats in het interbellum. Na de Eerste Wereldoorlog keerden de Verenigde Staten terug naar een isolationistisch beleid, wat duidelijk zichtbaar was in het niet toetreden tot de Volkenbond en het beperken van immigratie door middel van quota.
Het citaat van Lincoln ligt heel dicht bij wat Trump nu aan het roepen is. Importheffingen maken alles duurder en zorgen voor inflatie. Harris heeft het voortdurend over prijscontroles, en de geschiedenis leert ons dat dit leidt tot lege schappen, omdat bedrijven stoppen met produceren als ze niet uitkomen met de verkoopprijs.
Gevaar
Als de Verenigde Staten zich meer naar binnen richten, is dat niet alleen een gevaar voor de Amerikaanse economie, maar ook voor de hele wereld. De wereld is beter af als elk land zich specialiseert in wat het goed kan. In 1846 omarmden de Britten dit idee. Door maïs en andere landbouwproducten uit Europa te importeren, konden ze zich volledig richten op industrialisatie. Europa was blij omdat ze meer konden verdienen met landbouw, en de Britten waren blij omdat ze meer konden verdienen met industrie.
Lees ook Biden vs. Trump | Gevolgen laten zich voelen in energie- en banksector
Deze periode duurde tot 1873. De Amerikanen hadden geïnvesteerd in landbouwproducten en produceerden veel meer dan ze nodig hadden. De overschotten werden naar Europa geëxporteerd, waardoor de prijs van landbouwproducten daalde en de middenklasse boos werd. Dit leidde tot importheffingen op landbouwproducten, maar ook op Britse industrieproducten.
Eerste Wereldoorlog
Deze heffingen moesten ervoor zorgen dat elk Europees land zijn eigen industrie kon opbouwen. Minder handel, minder samenwerking en deglobalisering leiden tot onveiligheid en tegenspoed. Niemand heeft dit ooit beter verwoord dan de Franse filosoof Frédéric Bastiat, die 200 jaar geleden zei: ‘Als goederen de grens niet passeren, zullen soldaten dat doen.’ Uiteindelijk leidde het beleid van iedereen voor zich tot de Eerste Wereldoorlog.
In de huidige wereld zijn de Verenigde Staten essentieel. Ze hebben handelstekorten met Afrika, Zuid-Amerika, China en Europa. Elke maand koopt de VS voor ongeveer $70 mrd meer in bij de rest van de wereld dan de wereld in de Verenigde Staten. Niemand kan dit overnemen, want China wil vooral goederen verkopen in de rest van de wereld en heeft een enorm overschot op de handelsbalans.
De Chinezen zijn de Britten van de 19de eeuw, en de Amerikanen zijn de Europeanen van de 19de eeuw. Daarom zijn de Amerikaanse verkiezingen belangrijk voor de hele wereld, want als de Verenigde Staten niet meer al de export van de rest van de wereld wil kopen, dan stort de rest van de wereld in een economische depressie.
Schulden en rentelasten
De rente op de Amerikaanse schuld is inmiddels opgelopen tot liefst $862 mrd per jaar. Dit bedrag komt bijna overeen met de jaarlijkse uitgaven voor Defensie, die momenteel $896 mrd bedragen.
Het percentage van de rente op de belastingopbrengsten is in slechts korte tijd dramatisch gestegen, van 7% in 2016 naar 15% nu. Deze trend zal waarschijnlijk aanhouden, zowel in absolute termen als relatief ten opzichte van de belastinginkomsten. Dit komt doordat de Verenigde Staten in 2022 afscheid hebben genomen van het tijdperk van nulrente.
Dit betekent dat wanneer een tienjarige lening uit 2014, met een rente van 2%, in 2024 afloopt, deze moet worden geherfinancierd tegen een aanzienlijk hogere rente van 4%. Zolang de Federal Reserve (Fed) de rente niet terugbrengt naar 0%, zal het jaren duren voordat alle schuld is geherfinancierd tegen deze hogere tarieven. Dit betekent jaren van steeds hogere rentebetalingen.
Recessie onderweg
Het is vrijwel zeker dat de Verenigde Staten weer een recessie zullen doormaken. In zo’n scenario zullen de belastinginkomsten dalen, terwijl de uitgaven fors zullen toenemen door hogere uitkeringen en andere steunmaatregelen. In het beste geval schieten de tekorten omhoog naar 10% van het bbp.
In een minder gunstig scenario zouden toekomstige beleidsmakers opnieuw kunnen besluiten om massaal geld in de economie te pompen, zoals in 2020 gebeurde toen duizenden dollars werden gestort op de bankrekeningen van Amerikanen. Deze maatregel zorgde destijds voor een sterke economische opleving, en de verleiding zal groot zijn om dit opnieuw te proberen.
Schulden zullen uit de hand lopen
Wat de uitkomst ook zal zijn, één ding is zeker: de Amerikaanse schulden zullen tijdens de volgende recessie verder uit de hand lopen. Dit zal resulteren in een nog groter percentage van de overheidsinkomsten dat naar rentebetalingen gaat.
De enorme bedragen die worden uitgegeven aan Defensie, oorlogen en rentebetalingen hebben één ding gemeen: dit geld komt niet ten goede aan de Amerikaanse bevolking. Dit zou wel eens kunnen betekenen dat de Amerikanen zich nog verder zullen terugtrekken op het wereldtoneel, wat aanzienlijke gevolgen kan hebben voor de wereldeconomie. Deze ontwikkeling kan de krachten van deglobalisering verder versterken, met alle onvoorziene gevolgen van dien.
In augustus 2024 werd het begrotingstekort van de Verenigde Staten voor het fiscale jaar 2025 geschat op ongeveer $1,938 bln, wat neerkomt op 6,5% van het bruto nationaal product (bnp). Deze stijging is te wijten aan toenemende overheidsuitgaven, waaronder kosten voor gezondheidszorg, rentebetalingen op de nationale schuld en internationale hulp aan landen zoals Oekraïne en Israël. Het tekort is zelfs hoger dan eerder geschat door het Congressional Budget Office, wat aangeeft hoe kwetsbaar de Amerikaanse overheidsfinanciën zijn, zelfs in tijden van economische voorspoed. Als de schattingen nu al te optimistisch blijken, is het zorgwekkend om te bedenken hoe de situatie zal verslechteren als de economie in een recessie komt.
In de jaren zeventig waren er enkele beleggingen die buitengewoon goed presteerden, en deze kunnen ook nu relevant zijn. Een van die beleggingen is goud. Goud gedijt in tijden van geopolitieke en economische onzekerheid, en gezien het beleid van zowel Harris als Trump lijkt het erop dat deze onzekerheden op termijn nog groter zullen worden. Daarom raad ik aan te investeren in de iShares Physical Gold ETC (IE00B4ND3602). Voor meer informatie over beleggen in goud verwijs ik naar mijn omslagverhaal van mei 2024, getiteld: Beleggen in goud | De best presterende belegging van deze eeuw.
Een tweede belegging die in de jaren zeventig zeer goed presteerde, was energie, mede door de combinatie van inflatie en problemen in het Midden-Oosten. We zien nu een heropleving van vergelijkbare problemen, wat deze sector opnieuw interessant maakt. In augustus schreef ik een omslagverhaal over oliemajors met de titel Wie profiteert het meest van de aantrekkende vraag?, en in juni behandelde ik aardgas in het stuk Aardgas | Het mirakel van de VS. Mijn grootste belegging in olie is Chevron, en mijn belangrijkste investering in aardgas loopt via Cheniere Energy.
De oplopende schuldenlast in de Verenigde Staten zal vroeg of laat een serieus probleem worden, wat zou kunnen leiden tot een hernieuwde focus op isolationisme. Dit zou de wereldwijde handel, waarin de VS een sleutelrol speelt, kunnen verstoren. Voor beleggers betekent dit dat goud en energie-aandelen nog aantrekkelijker kunnen worden. Bovendien lijkt het onvermijdelijk dat Europa niet langer volledig op de VS zal kunnen vertrouwen voor haar veiligheid, wat de defensiesector in Europa, met name bedrijven zoals Rheinmetall (mijn grootste belegging in defensieaandelen), een aanzienlijke boost zou kunnen geven.
Verder lezen?
Karel Mercx
Karel Mercx (1981) is sinds 1 september 2015 beleggingsspecialist bij Beleggers Belangen. Hij werkte tussen 2007-2013 ook al voor Beleggers Belangen in de functie van redacteur. In de jaren 2013-2015 was Karel als beleggingsspecialist actief voor broker Lynx. Karel is een bekend gezicht in het beleggerslandschap. Zo was hij in 2015 beleggingsspecialist bij het RTLZ beursspel en kreeg hij in 2014 de titel beurstwitteraar van het jaar. In 2013 won hij het grootste online beleggersdebat van Nederland. Sinds 2013 zit Karel in het financiële panel van dagblad NRC, waar hij commentaar geeft in de zaterdagkrant op een stelling van de redactie. Verder is hij regelmatig in het land om lezingen te geven. Bij Beleggers Belangen beheert hij samen met Stephen Hendriks de defensieve portefeuille. Zijn favoriete beleggingen zijn aandelen van bedrijven die jaarlijks het dividend verhogen met een percentage dat hoger ligt dan inflatie. Naast beleggingsspecialist van Beleggers belangen is Karel ook hoofdredacteur van VoorMorgen.Nu, een platform dat zich richt op werk & carrière, pensioen, wonen en sparen & beleggen. Verder maakt hij al jarenlang elke maand een presentatie waarin hij vertelt wat er de komende maanden op de beurs te verwachten valt.