Banken en brokers: veiligheid voorop
Een belegger die aandelen of een ETF koopt, zal altijd eerst de risico’s goed in kaart willen brengen. Zijn er bepaalde ontwikkelingen die een bedreiging vormen voor de vooruitzichten van het bedrijf of de sector?
Lees ook De voordeligste brokers van 2025: welke past bij uw beleggingsstijl?
Er zijn weinig mensen die zich bij een transactie afvragen hoe veilig hun beleggingen eigenlijk zijn bij de bank of broker. Het goede nieuws is dat beleggers zich hierover ook weinig zorgen hoeven te maken. Maar het kan geen kwaad om te kijken hoe de grootste en bekendste partijen er in dit opzicht voorstaan en welke vangnetten er eigenlijk gespannen zijn.
Ideaal bank- of brokerscenario
In het ideale scenario is uw bank of broker natuurlijk dermate solide dat er helemaal geen vangnetten nodig zijn. De financiële stabiliteit wordt in de banksector met name afgemeten aan kapitaalbuffer Common Equity Tier 1 (CET1). Deze indicator geeft aan hoeveel vermogen (tier 1-kernkapitaal) een bank aanhoudt ten opzichte van het kapitaalrisico (risicogewogen activa).
De Europese Centrale Bank (ECB) stelt voor grote banken regelmatig op basis van omvang en activiteiten vast waar de CET1-ondergrens ligt. Voor ABN Amro is dat momenteel 11,2%, voor ING 10,9% en Rabobank 11,0%. Bij de halfjaar- of derdekwartaalcijfers van de banken was dat percentage respectievelijk 14,2%, 14,3% en 16,3%. Behalve de ECB houdt ook de Autoriteit Financiële Markten (AFM) toezicht op het drietal.
Beleggingskantoren in het buitenland
Dat geldt uiteraard niet voor beleggingsbanken waarvan het hoofdkantoor in het buitenland staat, zoals Saxo Bank en FlatexDEGIRO. Deze partijen worden gecontroleerd door de nationale banken van Denemarken en Duitsland en door nationale toezichthouders FSA en BaFin.
Ook voor deze partijen geldt dat de kapitaalbuffer ruim boven het minimumvereiste ligt. Lynx en Easybroker hebben geen bankvergunning. Dat betekent niet dat beleggers meer risico lopen bij deze partijen, die onder toezicht van de AFM vallen.
Enorm klantvermogen
Beide brokers bieden hun klanten met een Ierse dochteronderneming – via dienstverlening vanuit Nederland – toegang tot het productaanbod van het Amerikaanse Interactive Brokers (IB). Dit is een van de grootste brokers ter wereld met een klantvermogen van $568 mrd.
Interactive Brokers wordt gecontroleerd door de Securities Exchange Commission (SEC), terwijl de Central Bank of Ireland toezicht houdt op de Ierse activiteiten. Daarnaast valt Interactive Brokers ook onder het toezicht van de Financial Industry Regulation Autority (Finra). Dit is een onafhankelijke partij die de activiteiten naloopt van alle effectenfirma’s in de Verenigde Staten.
Vermogen scheiden
Als een bank of broker onverhoopt toch in de problemen komt, wordt het beleggingsvermogen van klanten niet meegenomen in een eventueel faillissement. Partijen zijn namelijk verplicht om dit vermogen apart te houden van hun eigen kapitaal.
De veiligste optie hiervoor is door effecten zoals aandelen en obligaties op naam van de klant te bewaren. De Nederlandse grootbanken kiezen voor deze route, die ook wel bewaring volgens de Wet giraal effectenverkeer (Wge) wordt genoemd. Als ook wordt belegd in derivaten zoals opties waarbij de bank niet als tegenpartij optreedt, vallen deze investeringen ook onder de Wge.
Alternatieven
Het alternatief is om het vermogen te scheiden door de klantbeleggingen onder te brengen bij een externe partij. Dit soort bewaarbanken – ook wel custodians genoemd – doen niets anders dan het in bewaring houden van activa van externe partijen. Bewaarbanken moeten voldoen aan strenge eisen, zodat deze constructie in de praktijk heel veel zekerheid biedt. Wanneer je posities worden ondergebracht bij een bewaarbedrijf, ben je er zelf geen juridisch eigenaar meer van. In plaats daarvan heb je een vordering op de bewaarinstelling.
Hierdoor kan je tijdens de afwikkeling van een faillissement koersrisico lopen over je portefeuille. Dat afwikkelen kan tijd kosten, aangezien brokers er vaak voor kiezen om het vermogen van klanten te bundelen en bij verschillende bewaarbanken aan te houden. Hierdoor liggen de kosten wat lager, maar het komt het overzicht niet ten goede. BinckBank maakte bijvoorbeeld iedere dag een overzicht van alle subrekeningen bij bewaarbanken. Hierdoor was alleen zichtbaar aan welke cliëntgroep financiële instrumenten toebehoorden, in plaats van aan welke specifieke klant.
Vangnet voor spaargeld en beleggingen
De (kapitaal)eisen en controle van AFM, DNB en andere toezichthouders geven beleggers een zeer hoge mate van zekerheid dat hun kapitaal veilig is. Als er toch financiële schade ontstaat door problemen bij een bank of broker, vormt een compensatieregeling het laatste vangnet. Het depositogarantiestelsel is in dit opzicht de bekendste regeling. Binnen de eurozone is het geld dat bij een bank wordt aangehouden beschermd tot een niveau van €100.000.
Bij een en/of-rekening is dat €200.000. Hierbij gaat het om een maximumniveau per bank, zodat het verstandig is om bij spreiding over meerdere rekeningen altijd goed te kijken welke bank er achter elk account schuilgaat. Elk land moet de garantie zelf waar kunnen maken en deze verantwoordelijkheid ligt gebruikelijk bij de centrale bank. In Nederland regelt de DNB bijvoorbeeld de compensatie en in Duitsland is dat de Bundesbank. Spaarders hoeven overigens niet lang op hun geld te wachten bij problemen in de banksector. De uitbetalingstermijn is vorig jaar teruggebracht naar zeven werkdagen.
Beleggerscompensatiestelsel lijkt wat karig
In vergelijking met het depositogarantiestelsel oogt het beleggerscompensatiestelsel wat karig. Als er problemen ontstaan bij een bank of broker, komen klanten in aanmerking voor een vergoeding van maximaal €20.000 per persoon en per onderneming. Wie de kleine moeite neemt om de beleggersrekening om te zetten naar een en/of-variant, ziet dat bedrag toenemen naar €40.000. Aan de compensatie zitten verschillende voorwaarden. Ondernemingen zonder vergunning voor het aanbieden van beleggingsdiensten vallen bijvoorbeeld niet onder de regeling.
Dat geldt ook voor bedrijven die enkel beleggingsadvies mogen geven. Het stelsel wordt uitgevoerd door DNB, die daarbij onderscheid maakt tussen verschillende soorten beleggingen. Aandelen, obligaties, ETF’s en derivaten zoals opties en futures vallen wel onder de regeling, maar dat geldt niet voor cryptomunten. Andere Europese landen hebben een vergelijkbaar stelsel, dat voor Saxo Bank en FlatexDEGIRO uitgevoerd zou worden door respectievelijk Danmarks Nationalbank en de Deutsche Bundesbank.
Niet schrikken
Overigens moeten beleggers zich niet laten afschrikken door de ogenschijnlijk karige compensatieregeling. De grote spelers op de markt voor Nederlandse zogeheten execution only-beleggingsdienstverlening staan er financieel goed voor en dankzij strenge regels voor – en scherpe controle op – vermogensscheiding, zijn beleggingen goed beschermd bij een faillissement.
Dit wordt ook wel phishing (e-mail) of spoofing (telefoon) genoemd. Brokers en banken waarschuwen hier vaak voor op hun website. Ze maken gebruik bijna altijd gebruik van tweestapsverificatie en zullen nooit per mail of telefonisch om een wachtwoord of inloggegevens vragen. Als een onbekende partij contact opneemt, is het verstandig om de waarschuwingslijst van de AFM te bekijken op https://www.afm.nl/nl-nl/consumenten/waarschuwingen/bekijk-de-waarschuwingen/boilerroom. Daarop staan meer dan 200 partijen waar de toezichthouder voor waarschuwt: van A tot Z.