Deglobalisering zet door | Tijd voor radicale koerswijzigingen

Wie na de Russische bezetting van Georgië in 2008 en de inname van de Krim in 2014 nog niet wakker was, is dat door de oorlog in Oekraïne zeker wel. Geopolitiek is terug en het is nu duidelijk dat de globalisering in 2008 heeft gepiekt en sindsdien bezig is met een teruggang. In dit artikel bekijken we wat de gevolgen zijn als landen minder met elkaar gaan samenwerken. Wij belichten in het bijzonder de koopadviezen op Chinese, Russische en Turkse beleggingen die wij in de afgelopen jaren hebben gegeven.

Deglobalisering brengt onveiligheid en tegenspoed. Niemand heeft dit ooit beter verwoord dan de Franse filosoof Frédéric Bastiat die 200 jaar geleden zei: ‘Als goederen de grens niet passeren, zullen soldaten dat doen.’ Als we het omdraaien: globalisering zorgt voor veiligheid en voorspoed.

De geschiedenis bewijst dat beide kanten van de medaille kloppen. Tussen 1800 en 1910 gingen landen steeds meer met elkaar samenwerken, met als gevolg dat de wereldhandel sterk toenam. Als elk land zich op zijn specialiteit richt, dan worden producten beter en goedkoper en is iedereen beter af. Als landen alles zelf willen doen, worden producten minder goed en duurder en is de hele wereld slechter af.

Export als maatstaf

Dit samenwerken valt te meten door te kijken naar welk percentage van de wereldeconomie bestaat uit export. In 1800 was dit afgerond 1% en in 1910 was dit sterk opgelopen tot 15%. Tussen 1910 en 1945 gingen landen steeds minder met elkaar samenwerken. Het was de eerste periode van grote teruggang van de handel tussen landen. Het percentage van de wereldhandel dat uit export bestond daalde van 15% naar 5%. Het is dan ook niet toevallig dat juist in deze periode twee wereldoorlogen zijn uitgevochten.

In 1973 was het percentage export van de wereldhandel weer terug op 15%. De wereld was in 63 jaar tijd door een diep dal gegaan en weer volledig hersteld. Vanaf 1973 verdubbelde de globalisering in 35 jaar ruim tot een piek van 31% in 2008.

Dat was het jaar dat er onrust op het toneel kwam, ten eerste op het vlak van geopolitiek. Tijdens een NAVO-overleg in Boekarest verwelkomde het bondgenootschap ‘de Euro-Atlantische ambities van Oekraïne en Georgië om lid te worden’.

Het gevolg was dat het Russische leger zo goed als meteen Georgië introk. Maar ook economisch was er een piek: vanaf begin 2009 begonnen meerdere landen de geldpers in te zetten om hun eigen munt naar beneden te krijgen en zo de export een boost te geven. Elkaar proberen af te troeven door je eigen valuta in waarde te laten dalen heeft op de lange termijn alleen maar verliezers.

In de afgelopen 14 jaar heeft per saldo deglobalisering plaatsgevonden en het percentage van de wereldhandel dat export vertegenwoordigt, is inmiddels gedaald van 31% tot 26,4%. Het bekendste voorbeeld uit de afgelopen jaren van hoe de wereldhandel in de verdrukking kwam, was uiteraard de handelsoorlog tussen de Verenigde Staten en China die in 2018 begon, maar er zijn legio andere voorbeelden te noemen.

Europa, dat vaak bekend staat als regio die samenwerking tussen landen wil bevorderen, doet ook een duit in het zakje. Kijk naar hoe Europa omgaat met de financiële markten. ETF’s die genoteerd zijn in de Verenigde Staten zijn bijvoorbeeld niet alleen beter dan Europese ETF’s; ze zijn ook nog een stuk goedkoper. Europa tuigde een hele kerstboom op vol met regels, waardoor de meeste aanbieders geen moeite wilden doen om de beleggingsproducten voor de Europese markt te behouden.

Deglobalisering

Na 14 jaar van deglobalisering mag duidelijk zijn dat dit geen stapje terug is om daarna weer een paar stappen vooruit te doen. Dit is pas de tweede keer in de afgelopen honderden jaren dat de wereld dit meemaakt. Volgens de theorie van de Franse filosoof Bastiat neemt het risico op militaire conflicten toe en zal dit risico de komende jaren alleen maar verder toenemen.

Veel landen hebben al aangekondigd dat ze meer producten zelf willen maken in plaats van ze te importeren uit het buitenland. De bekendste voorbeelden zijn computerchips of medische producten.

En de wereld wil ook af van de dollar als valutareserve. In 1944 heeft de wereld afgesproken dat de dollar de reservemunt is en dat alle handel zal worden afgerekend in dollars. De Verenigde Staten hebben heeft daardoor de optie om een land af te sluiten van dollars. Dollars worden immers aangehouden in staatsobligaties en staatsobligaties zijn in beslag te nemen omdat die weer worden aangehouden bij banken.

Met sancties tegen de centrale bank van Rusland heeft de VS van deze optie gebruikt gemaakt en heeft het een paar honderd miljard dollar van de Russen afgepakt. Reken maar dat geen enkel land het risico wil lopen om de volgende te worden die wordt buitengesloten door de Amerikanen. Er zal een parallelle reservevaluta komen die de concurrentie zal aangaan met de dollar. Rusland gaf afgelopen week de aftrap door te zeggen dat het vanaf volgende week geen dollars meer wil hebben voor zijn aardgas maar roebels.

Afhankelijkheid en concurrentie

De Verenigde Staten kunnen keihard zijn tegen de Russen omdat ze voldoende energie zelf opwekken, maar landen als India en Brazilië zijn afhankelijk van Rusland, dat het land is met de meeste bewezen grondstoffenreserves.

Meerdere ‘groepen landen’ landen zullen met elkaar gaan concurreren en dat moet wel leiden tot nog meer deglobalisering. Dit betekent daarnaast dat het Westen misschien toegang gaat verliezen tot groepen opkomende markten waarvan we altijd dachten er in de toekomst veel naar te kunnen exporteren, omdat ze een sterk toenemende middenklasse hebben.

Ik ben trouwens niet de enige die er zo over denkt. Ook Fed-lid Bullard zegt dat de Russische agressiviteit leidt tot meer fragmentatie en minder globalisering.

Sommige landen hebben het oplopende risico van de afgelopen 14 jaar compleet gemist. Duitsland is hiervan een goed voorbeeld. Onze oosterburen hebben al hun kerncentrales uitgeschakeld en volgens minister van Economische Zaken Robert Habeck komt  50% van de steenkolen, 55% van het aardgas en 35% van de olie die Duitsland gebruikt uit Rusland.

De stijgende energieprijzen door de oorlog in Oekraïne hebben de Duitse economie harde klappen toegebracht. BASF meldde bijvoorbeeld dat in het laatste kwartaal de energierekening €1,5 mrd hoger uitkwam dan het kwartaal ervoor. In Duitsland is wel het besef gekomen dat dingen anders moeten en met de Duitse aandelen komt het wel weer goed.

China

Of het met China goed komt is een stuk onduidelijker. Reken maar dat niemand ter wereld sinds 2008 de situatie omtrent Georgië en Oekraïne zo goed volgt als de Chinezen. Zij zien Taiwan immers als een afvallige provincie die desnoods met geweld moet worden herenigd met het moederland. Het zal niet binnenkort gebeuren, maar de kans is zeker aanwezig dat er sancties komen tegen de Chinezen omdat ze bijvoorbeeld Russisch gas blijven kopen. Dat kan voor China een uitgelezen moment zijn om Taiwan binnen te vallen.

Dit is niet de enige reden dat ik mij steeds meer zorgen maak om Chinese aandelen. De vrijheid in het land neemt steeds meer af en de wet beschermt niet bedrijven, maar de overheid. De Chinese president Xi Jinping besloot vorig jaar dat beursgenoteerde educatiebedrijven hun activiteiten op basis van non-profit moesten gaan uitvoeren. Een snellere manier om aandeelhouderswaarde te vernietigen bestaat niet.

Het Amerikaanse Cato Institute publiceert jaarlijks de Human Freedom Index. Dit is een index op basis van 82 verschillende indicatoren die lopen van wettelijke bescherming van bedrijven en burgers tot veiligheid. China staat op plek 148 van de 162 landen die het instituut volgt.

Charlie Munger, de rechterhand van de beste belegger van de afgelopen eeuw Warren Buffett, werd onlangs gevraagd waarom hij via The Daily Company in Alibaba zit en Berkshire Hathaway niet. Zijn antwoord was dat ze alleen posities innemen als ze er beiden 100% achter staan en Buffett vindt de risico’s te hoog.

Dit is ook niet zo verrassend want Buffett gaat zoals bekend elk risico uit de weg. Die strategie heeft hem tussen 1964 en 2022 een rendement opgeleverd van 3,6mln%. De S&P500 zit inclusief het opnieuw investeren van de dividend op 30.000%.

Waardering

Ik denk nog steeds dat de kans het grootst is dat Chinese aandelen de komende 10 jaar een hoger rendement zullen behalen dan westerse. De waarderingen zijn een stuk lager en de groei is een stuk hoger. Er is echter ook een kans dat het helemaal mis gaat en dan kunnen de rendementen dramatisch zijn. Dit is te vergelijken met één ronde Russische roulette. De kans om te winnen is dan ⅚ of 83%, maar als de speler verliest dan is het ook meteen klaar.

In 1949 was de Chinese beurs de tweede beurs op de wereld waar alle aandelen plots naar 0 gingen. De Russische beurs was in 1917 de eerste. Ik heb geen idee wat er allemaal in China gaat gebeuren en er zijn bovendien genoeg kansen om in het westen geld te verdienen.

Daarom neem ik afscheid van meerdere posities in Rusland, China en Turkije die ik in de afgelopen jaren heb geadviseerd en die in de problemen zijn gekomen of naar mijn mening last gaan krijgen.

Europese beleggingen zijn een belangrijk alternatief. In een wereld waarin de risico’s toenemen kan het geen kwaad om meer dicht bij huis te beleggen. Het grote voordeel van Europa levert bovendien de Freedom Index: 12 van de 15 meest vrije landen op de wereld zijn Europese landen.

Advieswijzigingen

Een paar jaar geleden schreef ik in een column dat de wereld aan het deglobaliseren was. Het was mijn verwachting dat dit een langzaam proces zou zijn. In de afgelopen weken heb ik mij gerealiseerd dat het allemaal een stuk sneller gaat dan dat ik dacht. Ik heb tot deze week gewacht met het publiceren van een artikel omdat de heftigste koersstijgingen altijd plaatsvinden in een berenmarkt en afgelopen week was het eindelijk zo ver.

Turkse aandelen zijn uiteindelijk met ruim 20% gestegen vanaf het dieptepunt en Prosus en de Chinese large caps zelfs ruim 30%. Dit zijn relatief mooie prijzen om afscheid mee te nemen van Chinese, Russische en Turkse beleggingen.